Gogoliński Stanisław

Stanisław Gogoliński (1888-1920), porucznik pilot (pośmiertnie kapitan pilot) Wojska Polskiego.

Urodził się 1 maja 1888 roku w majątku Tomaszów Dwór (Wileńszczyzna). Ukończył gimnazjum w Witebsku, a następnie rozpoczął naukę w szkole wojskowej w Irkucku. Od 1 września 1907 roku służył w armii rosyjskiej. 6 sierpnia 1910 roku jako podporucznik rozpoczął służbę w kompanii karabinów maszynowych 141. pułku piechoty. W listopadzie 1913 roku otrzymał awans na porucznika i został wyznaczony instruktorem karabinów maszynowych na kursie oficerskim. Jako pierwszy przeprowadził w Rosji próbne strzelania z karabinu maszynowego z samolotu Farman. W sierpniu 1914 roku trafił do niewoli niemieckiej, w której pozostał do listopada 1918 roku. Następnie przedostał się do Warszawy, gdzie przeszedł kurs oficerski oraz kurs obserwatorski przy Wyższej Szkole Wojennej. Po pobieżnym przeszkoleniu, 18 marca 1919 roku włączono go w skład 1. eskadry lotniczej, która wkrótce trafiła na Front Litewsko-Białoruski. Wiosną tego roku przeżył dwa wypadki lotnicze (oba z ppor. pil. Stanisławem Pawluciem). Odznaczył się 16 maja, gdy wraz z sierżantem pilotem Aleksandrem Choińskim wykrył i uciszył bolszewicką baterię. Po kilkumiesięcznym epizodzie na froncie, por. Gogoliński odszedł do Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych w charakterze instruktora. Jednocześnie sam szkolił się w pilotażu we Francuskiej Szkole Pilotów. W marcu 1920 roku przez krótki czas dowodził polskim personelem w tej szkole. Później powrócił na front. W maju mianowano go dowódcą 18. eskadry wywiadowczej. Zginął śmiercią lotnika 24 czerwca 1920 roku w okolicach Duniłowicz.
Stanisław Gogoliński jest postacią trudną do oceny. W lotnictwie służył niecałe 1,5 roku. Oficerem został przed pierwszą wojną światową, lecz był piechurem. Niemal całą „wielką wojnę” przebywał w niewoli. Był więc całkowicie odcięty od przemian na polu walki. Jest mało prawdopodobne by zdawał sobie sprawę ze wzrostu znaczenia lotnictwa i szybkiego rozwoju technicznego samolotów. Odpowiedniej wiedzy nie mogły mu też dać krótkie kursy na przełomie lat 1918/1919. Mimo to okazał się zdolnym obserwatorem. Odznaczył się w 1919 roku w czasie walk 1. eskadry lotniczej na Froncie Litewsko-Białoruskim. Później pełnił odpowiedzialne stanowisko w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych. Nie zdołał się sprawdzić na niższych stanowiskach dowódczych. We Francuskiej Szkole Pilotów szybko został zastąpiony. Nie sposób też ocenić umiejętności Gogolińskiego jako dowódcy eskadry, bowiem to stanowisko pełnił zaledwie kilka tygodni.

Dodatki
Odznaczenia
– Polowa Odznaka Pilota (pośmiertnie).
Awanse
– Podporucznik (1910);
– Porucznik (1913);
– Kapitan (pośmiertnie).
Jednostki, w których Stanisław Gogoliński służył i stanowiska, które pełnił
– Kompania karabinów maszynowych 141. pułku piechoty (Imperium Rosyjskie);
– 1. eskadra lotnicza;
– Oficerska Szkoła Obserwatorów Lotniczych – instruktor;
– Francuska Szkoła Pilotów – dowódca polskiego personelu;
– 18. eskadra wywiadowcza – dowódca eskadry.

Bibliografia
– Francuska Szkoła Pilotów 1919-1920, Bydgoszcz 1921.
– Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.
– Pawlak Jerzy, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989.
– Wójcik Waldemar, Wojskowe szkolnictwo lotnicze 1919-1920, [w:] Lotnictwo polskie w okresie międzywojennym, Warszawa-Suwałki 1993, s. 25-44.

dr Mariusz Niestrawski