Niemiecka dokumentacja budowy lotniska w Chrcynnie/Nasielsku (1941).

Z przeszłości lotniczej Chrcynna.
Tradycje lotnicze tej małej wioski sięgają początku lat 30-tych XX wieku. Jeszcze przed II wojną światową ówczesny właściciel majątku pan Zdzisław Rościszewski, przy współpracy Ligi Obrony Powietrznej Polski, podjął starania, których celem było przygotowanie lądowiska dla samolotów. Przeznaczył do tego celu pas łąki, o dobrych parametrach lotniczych i awiacyjnych oraz częściowo zdrenował teren.

Kalendarium organizacji przestrzeni powietrznej Chrcynna :
– 1935 rok – pierwsze prace przygotowawcze do uruchomienia pola startowego dla samolotów LOPP.
– marzec 1939 roku – wyznaczenie w Chrcynnie przez dowództwo 1. Pułku Lotniczego z Okęcia terenu na zapasowe lotnisko na wypadek wojny dla samolotów myśliwskich.
– 7 września 1939 roku – zajęcie Chrcynna przez Niemców w wyniku działań wojennych.
– od jesieni 1939 roku do wiosny 1941 roku – przygotowania organizacyjne podjęte przez OKL do budowy lotniska wojskowego na potrzeby Luftwaffe.
– od marca 1941 roku do początku czerwca 1941 roku – budowa niemieckiego lotniska wojskowego wraz z całą infrastrukturą.
– od czerwca 1941 roku do czerwca 1944 roku – wybudowany obiekt pełni funkcję lotniska przelotowego i nie jest intensywnie eksploatowany dla potrzeb liniowo-operacyjnych.
– od czerwca 1944 do końca października 1944 roku – lotnisko czynnie bierze udział w działaniach wojennych Luftwaffe.
– od listopada 1944 roku do 15 stycznia 1945 roku – ruch lotniczy na lotnisku zamarł w związku z opuszczeniem przez załogę.
– 15 stycznia 1945 roku – wkroczenie wojsk rosyjskich, zajęcie Chrcynna i Nasielska przez Rosjan.
– od 17 stycznia do ok. połowy 1945 roku – dewastacja terenu oraz obiektów po lotnisku za przyzwoleniem ówczesnych władz.
– od około połowy 1945 roku do około 1950 roku – samowolna rozbiórka pasów kołowania i pozostałych baraków przez okoliczną ludność.
– od początku lat 50-tych – pierwsze próby ponownego zagospodarowania lotniska zgodnie z jego przeznaczeniem – głównie przez grupy spadochronowe.
– lata 60-te do chwili obecnej – ożywiona działalność najpierw spadochronowa, później motolotniowa, szybowcowa i samolotów ultralekkich.
– od 1974 roku do 1990 roku – wyznaczenie bazowania na lotnisku śmigłowców dźwigowych: najpierw Mi-2 i Mi-8, później Mi-6 oraz działalności transportowo-usługowa firm INSTAL-Nasielsk i ELBUD-Warszawa, częściowa naprawa pasa startowego przez załogę lotniczą INSTAL-u pod potrzeby stacjonowania śmigłowców.
– lata 2000 do dziś – lotnisko jest wykorzystywane przez kilkanaście różnych podmiotów (sekcja spadochronowa Aeroklubu Warszawskiego), hangary dla prywatnych małych samolotów, motolotnie, kursy lotnicze, ćwiczenia pogotowia lotniczego, Policji i służb specjalnych, zawody modeli latających, sporadycznie sekcja szybowcowa z Aeroklubu Warszawskiego.

Niemiecka dokumentacja budowy lotniska w Chrcynnie/Nasielsku (1941).

Do czerwca 2012 roku w zasobie źródłowym Bundesarchiv we Freiburgu spoczywała teczka – swoisty album z podpisanymi fotografiami dokumentującymi budowę Flugplatz Chrcynno/Nasielsk. To pierwszorzędny materiał źródłowy, który wnosi ogrom merytorycznej wiedzy na temat budowy tego militarnego obiektu. Ponadto jego niekwestionowaną wartością jest to, iż został wykorzystany w Polsce po raz pierwszy dla potrzeb monografii poświęconej przybliżeniu historii powstania od podstaw niemieckiego lotniska ((Z.Suwiński, “Anlage”, nieznana historia lotniska w Chrcynnie, Oświęcim 2014.)).
Pełny tytuł źródła brzmi : „Anlage zum Kriegstagebuch Nr 1 : Bildband zum Ausbau Flugplatz Nasielsk bis Juni 1941” (Załącznik do dziennika wojennego Nr 1 : Księga zdjęć do budowy lotniska Nasielsk do czerwca 1941). ((Pełna sygnatura : Archivsignatur : RL 20/296, Bandnummer : 2, Tietel : Kdo. Kriegstagebucher und Anlagen bis Juni 1941, Enthalt : Anlage zum Kriegstagebuch Nr 1 : Bildband zum Ausbau Flugplatz Nasielsk bis Juni 1941”. Dawna sygnatura archiwalna : 8A-1567; III L 140/4, Dawna sygnatura na teczce : Br.Brf. 1577/41 pg. Teczka w sekcji dokumentów A.D.I. (K) 26363.)) . Teczka zawiera 70 numerowanych kart. Na stronie tytułowej widnieje napis wykonany ręcznie : „Anlage zum Kriegstagebuch. Flugplatz Nasielsk” (Załącznik do dziennika bojowego. Lotnisko Nasielsk), stanowiąc jednocześnie jej stronę tytułową. Na 69 pozostałych kartach znajduje się 135 fotografii w sześciu częściach, podpisanych pismem maszynowym. Na sześciu kartach podpisy wykonane są ręcznie (pod 11 fotografiami). Poszczególne części zawierają : część I zdjęcia od 1 do 40, część II zdjęcia od 1 do 35, część III zawiera 11 zdjęć z ręcznym podpisem, część IV oznaczona rzymską I – numerowane zdjęcia od 1 do 15, część V oznaczona rzymską II – zdjęcia od 1 do 14 i część VI oznaczona rzymską III – zdjęcia od 1 do 20.
Zamieszczony w „Anlage” („Załączniku”) materiał fotograficzny był wykonywany w miarę postępu prac budowlanych. Jednakże jego wewnętrzny układ, numeracja stron i zdjęć pozwala stwierdzić, iż ostateczny kształt „Załącznik” uzyskał po całkowitym zakończeniu budowy lotniska – na pewno do czerwca 1941 roku, o czym świadczy datacja źródła. Stąd wśród kolejności zdjęć możemy odnaleźć np. najpierw wygląd gotowych baraków, magazynów, a później, w dalszej części tego swoistego reportażu zdjęcia z budowy, prowadzone prace niwelacyjne lub budowlane.
Fotografie w „Załączniku” przedstawiają budowę wszystkich elementów infrastruktury lotniska, poza jednym – obrotnicą nawigacyjną. Jej umiejscowienie oraz wielkość ukazują dopiero trzy zdjęcia lotnicze wykonane przez niemiecki samolot zwiadowczy późną jesienią lub wczesną zimą 1944 r. oznaczone symbolem 3258/44SG ((Opisu zdjęć dokonał Sebastian Różycki, właściciel domeny geoportal.edu.pl, a same zdjęcia pochodzą z National Archives and Records Administratin /RG373-123333 i należą do zbiorów Pana Sebastiana Różyckiego.)) .