Mury były poważnie uszkodzone, na niektórych odcinkach prawie kompletnie zawalone. Panował głód, gdyż od wielu miesięcy nikt, poza nurkami przepływającymi pod blokadą okrętów, nie dostał się do miasta. Owi posłańcy informowali Saladyna o tragicznej sytuacji, ten jednak nie był w stanie im pomóc. Gorączkowo zagrzewani przez sułtana wojownicy dżihadu nie mogli zagrozić niewzruszonym linom chrześcijańskim broniącym obozu. 4 lipca Taki-ed-Din próbował przebić się do miasta, jednak nie dotarł nawet do pierwszych wałów. Przywódca muzułmanów wpadł w rozpacz widząc coraz silniejsze szturmy na wykrwawione miasto i nie będąc w stanie im przeciwdziałać. Zniechęceni byli również jego wojownicy, gdyż odmawiali już atakowania chrześcijańskiego obozu. Nie powiodła się też próba nocnego ataku mającego umożliwić ucieczkę części garnizonu do obozu muzułmanów. 7 lipca kolejny nurek, przypłynąwszy z miasta, poinformował sułtana, że garnizon nie jest w stanie już walczyć. I tym razem Salah-ad-Din wezwał do męstwa i obiecał natychmiastową pomoc. I tak jak poprzednio — daremnie. W końcu zniecierpliwieni dowódcy obrony miasta, których Itinerarium nazywa Mestoc i Caracois, udali się do Franków by paktować w sprawie rozejmu i poddania miasta. Nalegali, jednakowoż, by wszyscy oblegani Turcy mogli odejść z bronią i dobytkiem tam, gdzie będą chcieli. Król Francji i wszyscy prawie Francuzi przystali na to, ale król Ryszard stanowczo odmówił, by po tak długim i mozolnym oblężeniu do pustego wkraczać miasta ((Itinerary of Richard, [w:] S. Lane-Poole, Saladyn …, s. 235.)). Emisariusze wrócili nic nie załatwiając. Ryszard miał zamysł w zdobyciu całego miasta wraz z cennymi towarami i jeńcami, gdyż potrzebował środków na kontynuowanie kampanii, a myśl o bogatych łupach podbudowywała morale zbrojnych. 11 lipca z dwóch bram Akki obrońcy poprowadzili ostatnie, rozpaczliwe natarcie skutecznie powstrzymane przez angielskich sierżantów i strzelców skrytych w drewnianych wieżach. Następnego dnia twierdza bezwarunkowo skapitulowała. Emirowie bez wiedzy sułtana zgodzili się na to, by wszyscy jeńcy z miasta byli zakładnikami do czasu spełnienia warunków: zwrotu Świętego Krzyża, utraconego pod Hittinem, uwolnienia jeńców chrześcijańskich i zapłacenia okupu w wysokości stu tysięcy dinarów i 4000 dla Konrada z Montferatu. Podczas gdy nad miastem załopotały sztandary z krzyżem, Salah-ad-Din, mógł tylko z żalem zgodzić się na tak ciężkie warunki. Oblegający z podziwem przyglądali się wychodzącym miasta wojownikom składającym broń. Tymczasem sułtan wycofał obóz do oddalonego Szaframmu, by kontrolować poczynania zdobywców podczas chwilowego rozejmu.
Gdy muzułmanie się wycofywali, do zdobytego miasta, wśród śpiewów i wiwatów, wkraczali uradowani krzyżowcy. Zgodnie z umową Ryszard otrzymał we władanie pół miasta wraz z pałacem królewskim, gdzie się zatrzymał, a Filip kontrolował drugą część Akki z domem templariuszy, gdzie ulokował się wraz z dworem. Między królów podzielono też jeńców i emirów. Zdobycie miasta nie zakończyło podziałów między krzyżowcami. Gdy na murach Saint-Jean-d’Acre załopotały sztandary we Fleur de Lis — Kapetyngów i Złote Lwy Ryszarda, również krzyżowcy niemieccy dowodzeni prze księcia Austrii Leopolda zawiesili jego sztandar z czarnym orłem. Wtem ludzie Ryszarda, zdegustowani tym, że zwykły książę stawia chorągiew obok królewskich, zerwali ją i wrzucili na oczach bezradnych Niemców do fosy. Obrażeni poddani księcia pospiesznie odpłynęli z Akki, jednak zniewaga Leopolda miała kiedyś się zemścić na dumnym Lwie.
W oczekiwaniu na spełnienie warunków rozejmu zdobywcy przystąpili do odbudowy odzyskanego miasta. Naprawiano umocnienia i rekonsekrowano kościoły. Ponadto przegrupowywano stacjonujące w mieście i poza murami wojsko, a także rozłożono machiny oblężnicze. Za pozwoleniem Filipa frankijscy mieszczanie i kupcy wrócili do swoich domów. Wreszcie powrócono do sprawy korony jerozolimskiej, która dotąd dzieliła obóz krzyżowy. Rada baronów i królów ustaliła, że królem do śmierci pozostanie Gwidon, a potem koronę przejmie Konrad, który dotąd będzie rządził północną częścią królestwa, czyli Tyrem
i Bejrutem. Dzięki unieważnieniu małżeństwa z Onufrym de Toron, Izabela, młodsza siostra Sybilii i Baldwina IV, poślubiła nowego władcę Tyru. Tym samym Konrad dziedziczył władzę królewską w podobny sposób jak wcześniej de Lusignan, czyli przez małżeństwo z siostrą zmarłego króla. Uzyskany kompromis nie satysfakcjonował jednak stronnictwa Konrada, którego prócz Francuzów popierali baronowie Outremere, a także później templariusze. Gwidona popierało stronnictwo Ryszarda i joannici. By zabezpieczyć uzyskane domeny i wymigać się od kontynuowania kampanii w towarzystwie Anglików, Konrad wycofał się do Tyru ((A. Jotischky, Wyprawy Krzyżowe i państwa krzyżowców, Książka i Wiedza, Warszawa 2007, s. 207-208.)).
Tymczasem znużony wyprawą, chorobami i przegrywaną rywalizacją
z Ryszardem, Filip II opuścił szeregi krucjaty. Swą decyzję król tłumaczył złym stanem zdrowia, jednak nieoficjalnie mówiono, że ma dosyć bycia w cieniu Plantageneta. Król Francji nie był typem bohatera i krzyżowca, jak Ryszard i odmówił przyjęcia zobowiązania do pobytu w Outremere jeszcze przez trzy lata, jak proponował Lwie Serce. Zobowiązał się jednak nie atakować ziem Ryszarda podczas jego pobytu na krucjacie oraz pozostawił większość swojej armii pod dowództwem księcia Burgundii Hugona.
Przedłużał się termin spełnienia warunków rozejmu. Ustalano spłatę poszczególnych części okupu i wymianę jeńców na zasadzie rat. Salah-ad-Din opóźniał spłatę, posyłając podarki i przyjmując wysłanników Ryszarda, których kusił Prawdziwym Krzyżem, a całkiem możliwe, że jego repliką. Sułtan borykający się z brakiem pieniędzy nie był w stanie zebrać wyznaczonej kwoty. Granie na czas irytowało Ryszarda, który chciał iść za ciosem i kontynuować kampanię. W końcu jego cierpliwość się wyczerpała. Z rozkazu króla, 16 sierpnia wyprowadzono poza mury około 2700 jeńców i na oczach wojowników Saladyna ich wymordowano. Zatrzymali natomiast emirów, dowódców i tych, którzy mieli pieniądze ((Ibn al-Atir, Ali ibn Muhammad Kompletna…, s. 38.)). Widząc rzeź zbrojnych i mieszkańców miasta Saraceni natarli na linie krzyżowców, jednak ci z łatwością ich odparli. Amin Maalouf porównuje tę egzekucję jeńców z wypuszczeniem wolno mieszkańców Jerozolimy i innych miast zdobytych przez Saladyna ((A.Maalouf, Wyprawy krzyżowe w oczach Arabów, Czytelnik, Warszawa 2000, s. 226. )). Sułtan także zabijał jeńców, nie cofając się nawet przed mordowaniem współwyznawców. Ryszard mógłby uzyskać za wykup jeńców podobną sumę, co Saladyn za mieszkańców Jerozolimy. Ponadto decyzja Ryszarda była czysto polityczna. Chciał pokazać bezwzględność i upór w dążeniu do celu oraz prawdopodobnie zemścić się za egzekucję rycerzy zakonnych pod Hittinem.
Według niektórych historyków Lwie Serce chciał sprowokować muzułmanów do bitwy ((P. Solecki, Saladyn i krucjaty, Replika, Zakrzewo 2011, s. 181. )). Część badaczy uważa też, że celowo sułtan nie uwolnił jeńców, by wzniecić nienawiść w swoich zniechęconych żołnierzach, jednakże bez większego skutku. Saladyn po wielu zwycięstwach poniósł porażkę, która nadszarpnęła jego reputację i poważanie w świecie islamu. Lepszym wodzem okazał się Ryszard Lwie Serce, który potrafił dzięki charyzmie i męstwie zjednoczyć skłócony obóz krzyżowców oraz skutecznie pokierować oblężeniem, a także odpierać ataki od wojsk Saladyna. Duże znaczenie miał też początkowy okres walk pod Akką, kiedy umocnieni zbrojni Gwidona utworzyli przyczółek dla przyszłej krucjaty. Miasto stało się stolicą Królestwa Jerozolimskiego na 100 kolejnych lat.
Wojciech Lorek
Bibliografia
ŹRÓDŁA:
Anonim, The Third Crusade, tłum. K. Fenwick, Londyn 1958.
Ambroise, L’Estoire de la Guerre Sainte: histoire enviers de la croisade, ed. Cl. Paris, Paris 1897.
Baha ad-Din Szaddad, Life of Saladin, przekład bryt. Condor, [w] Palestine Pilgrims, Text Society, Londyn 1896-97.
Ernoul, Chronique d’Ernoul et de Bernard le Tresorier, wyd. Louis Mas Latrie, Paris 1871.
Ibn al-Atir, Ali ibn Muhammad, Kompletna księga Historii: z czynów sułtana Saladyna, tłum. Michał Filip Horbarski, Justyna Maćkowiak, Dominik Małgowski, redakcja i wstęp Zdzisław Pentek, Instytut Historii UAM, Poznań
2007.
Itinerary of Richard I and others to the Holy Land (formerly ascribed to Geoffrey de Visauf) Cambrige, Ontario 2001.
http://www.yorku.ca/inpar/richard_of_holy_trinity.pdf
Opracowania:
Balard M., Wyprawy krzyżowe i łaciński Wschód XI-XIV w., tłum. M. Witkowski, Warszawa 2005.
Bidwell G., Lwie Serce, tłum. A. Bidwell, Wydawnictwo ,,Książnica”, Katowice 2006.
Bilings M., Wyprawy Krzyżowe i państwa krzyżowców, tłum. Z. Dalewski, Grupa Wydawnicza Bertelsman Media, Warszawa 2002.
France J., Sztuka Wojenna Europy Zachodniej w Epoce Krucjat, tłum. G. Smółka, wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2012.
Historia Krucjat, pod red. J. Riley-Smith, tłum. K. Pachniak, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa 2000.
Jotischky A., Wyprawy Krzyżowe i państwa krzyżowców, tłum. E. Możejko, wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2007.
Maalouf A., Wyprawy krzyżowe w oczach Arabów, tłum. K. J. Dąbrowska, Warszawa 2001.
Michałek A., Wyprawy Krzyżowe: Francuzi, wydawnictwo Bellona, Warszawa 2004.
Nicolle D., Trzecia Krucjata. Ryszard Lwie Serce, Saladyn i walka o Jerozolimę, Osprey Publishing,, tłum. N. Łajszczak, Amercom S.A, Poznań 2010.
Nicolle D., Wojny za wiarę: chrześcijaństwo i dżihad 1000-1500, tłum. B. Spieralalska, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2008.
Nicolle D., Crusader Warfare Muslims, Mongols and the Struggle against the Crusades ( v.1), Continuum Publishers Co, 2007.
Nicolle D., Crusader Warfare: Byzantium, Western Europe and the Battle of the Holy Land (v.2), Continuum Publishers Co, 2007.
Lyon M. C., Jackson D. E. P, Saladyn: Polityka Świętej Wojny, tłum. K. Pachniak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006.
Lane-Poole S., Saladyn Wielki i upadek Jerozolimy, wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2006.
Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, tom III: Królestwo Akki i późniejsze krucjaty, tłum. J. Schwakopf, wydawnictwo Książnica, Katowice 2009.
Pernoud R., Ryszard Lwie Serce, tłum Z. Cesul, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
Pernoud R., Les hommes de la croisade, Fayard/Taillandier, Paris 1982.
Prawer J., Histoire du royaume Latin de Jérusalem. przetłumaczone na język francuski przez G. Nahon. CNRS editions, Paris 2007.
Riley-Smith J., Krucjaty. Historia, tłum. Janusz Ruszkowski, wyd. W Drodze, Poznań 2008.
Smail R. C., Sztuka wojenna krzyżowców 1097-1193 tłum. G. Smółka, Napoleon V, Oświęcim 2013.
Solecki P., Saladyn i krucjaty, wydawnictwo Replika, Zakrzewo 2011,
Grafika: Autor
Mapa: Autor