Świętą księgą Zaratusztrianizmu była i jest Awesta. Składa się z 21 ksiąg (nasków)((P. Hulka, op. cit., s. 25.)). Awesta jest ona podzielona na: Jasna (Nabożeństwo lub Księga Kultu), zawiera ona podstawowe objaśnienie obrzędów religijnych i towarzyszącym im pieśni, m.in. Gathy. Są one przypisywane Zaratusztrze(( M. Składankowa, Mitologia…, s. 9.)). Zostały one stworzone językiem zbliżonym do indyjskiego Wed. Wisparad (Patroni lub Wszyscy mężowie), w niej zawarte są uzupełnienie do tekstu Jasny((M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, op. cit., s. 217.)). Dodatkowo znajdują się w niej informacje o dawnych bohaterach. Wendidat (Prawo przeciwko demonom), zawiera on teksty rytualne, które dotyczą ważnych chwil w życiu wiernego i oczyszczeń z grzechów. Jaszty, są to hymny poświęcony bóstwom((M. Składankowa, Bohaterowie…, s. 9.)). Chorda Awesta (Mała Awesta), jest zmniejszoną wersją Awesty przeznaczoną na potrzeby wiernych((M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, op. cit., s. 218.)).
Ważnymi elementami kultu Zaratusztrianizmu był m.in. kult ognia, który istniał przed działalnością Zaratusztry. Był on prowadzony przez kapłanów- atrawanów, czyli magów. Wyznawcy Zaratusztrianizmu uważali, że ogień posiadał moc oczyszczającą((P. Hulka, op. cit., s. 38.)). Rozróżniali także jego pięć postaci- ogień domowy, płomień palący się przez tronem Ahura Mazdy, błyskawicę, ciepło ciała zwierząt oraz ludzi i ogień niebieski((M. Składankowa, Zoroaster i…, s. 101.)). Świątynie, w których prowadzono kult ognia miały absydę zwróconą w kierunku wschodzącego słońca. Ich dziedzińce były pełne kwiatów oraz krzewów róż i tamaryszku((Ibidem, s. 106.)). Kolejnym z elementów było picie napoju wytwarzanego z rośliny haom- niestety historycy, nie wiedzą, jaka mogła to być roślina. Obchodzono także siedem świąt poświęconych Ahura Mazda i Amszaspandarom. Uroczystości te miały swoje nazwy m.in.- Maidhjoi- zaremaja (Środek Wiosny), Maidhjoi- szema (Środek Lata), Paitiszahja (Przyniesienie Zbiorów), Ajatrima (Powrót), Maidhjairja (Środek Zimy), Now Ruz (Nowy Dzień) oraz Hamaspatmaedaja święto obchodzone w ostatnią noc, przed równonocą wiosenną((M. Boyces, op. cit., s. 53.)). W trakcie tych uroczystości wierni bez względu na różnice majątkowe zbierali się na wspólną ucztę. Kolejną kwestią było odprawianie modlitw, Zaratusztrianizm ma swoje wyznanie wiary. Jego fragment brzmi następująco:
Wyrzekam się być nadal czcicielem dewów i oświadczam, żem jest czcicielem Mazdy, zaratustryjczykiem, wrogiem dewów, prorokiem Pana, chwalcą i czcicielem nieśmiertelnych Świętych. Panu mądrości przyrzekam wszystko dobre; jemu, dobremu, dobrotliwemu, sprawiedliwemu, wspaniałemu, jasnemu, obiecuję, od niego bowiem pochodzi krowa i zakon, jego są dziełem światła niebieskie, z których wypływa wszelka szczęśliwość. Dobrą świętą Armaiti (pokorę) wybieram sobie, aby ze mną była. Wyprzysięgam się kradzieży i rabunku bydła, plądrowania i niszczenia wsi, zamieszkałych przez czcicieli Mazdy((P. Hulka, op. cit., s. 11.)).
Obok wyznania wiary istnieją też różne modlitwy jedną z nich jest Aszem wohu, która jest odmawiana na koniec większej część nabożeństw: Asza jest dobra, jest najlepsza. Jest ona zgodna z życzeniem i zgodna z życzeniem będzie dla nas. Asza należy do Asza Wahiszty((Cyt. za: M. Boyce, op. cit., s. 59.)). Wierny miał obowiązek 5- cio krotnej modlitwy w ciągu dnia. Ważnym elementem Zaratusztrianizmu było utrzymanie czystości. Miało ono polegać na m.in. dbaniu o dobry stan odzieży, spożywaniu pokarmów z należytym im szacunkiem oraz dbaniu o dobrą, jakość pól uprawnych((M. Boyce, op. cit., s. 65.)). Wszystko to, co nieczyste pochodziło od dewów (demonów). Od nich miały także pochodzić choroby. Dlatego w celu uzdrowienia wyznawcy Zaratusztry stosowali m.in. zaklęcia i egzorcyzmu.
Do nieczystych rzeczy należały m.in. zwłoki zwierzęce, ludzkie oraz grzeszne uczynki. Wierny mógł ulec skażeniu oraz należące do niego naczynia i ubrania((P. Hulka, op. cit., s. 41.)). Istniała możliwości oczyszczenia polegająca m.in. na pokropieniu wodą i przejściu przez karę cielesną, zadaną za pomocą batów. Liczba ich uderzeń była związana z ciężarem gatunkowym przewinienia i mogła wynosić m.in. 300, 600 a za zabicie bobra 10 tysięcy((M. Składankowa, Zoroaster i…, s. 159.)). Można było się od nie wykupić pewną sumą zasobów finansowych. Do bardzo skomplikowanej formy oczyszczenia o nazwie ablucja dziewięciu nocy. Nieczysta osoba trzykrotnie polewana była moczem bydlęcym, obsypywana piaskiem oraz polewana wodą, dodatkowo przechodziła dziewięć dołów w ziemi((M. Boyce, op. cit., s. 68.)). Następnie spędzała dziewięć dni i nocy w odosobnieniu, poświęcając czas m.in. na modły. Osobną kwestą była sytuacja kobiet. Zaratusztrianie uważali, że upływy krwi też są źródłem nieczystości. Dlatego gdy kobieta przechodziła menstruację była izolowana od reszty społeczności((Ibidem, s. 67.)). Inaczej przedstawiała się sytuacja przestawiała się w kwestii ciąży. Nie była ona uważana za coś nieczystego, tylko za świętą rzecz((M. Składankowa, Zoroaster i…, s. 180.)). Obowiązkiem kobiety było dbanie o właściwy przebieg ciąży.
Mimo wieku niekorzystnych wydarzeń historycznych kult Zaratusztry nadal istnieje. Najwięcej wyznawców tej religii żyje w Iranie (Islamska Republika Iranu), pewna ich liczba egzystuje m.in. w Indiach((Ibidem, s. 228.)). Warto dodać, że jednym z najsłynniejszych wyznawców Zaratusztrianizmu był muzyk Freddie Mercury (1946- 1991).
Dominik Flisiak
Bibliografia:
Źródła drukowane
Hulka Paweł, Twórca religii Iranu, Zaratustra i jego nauki, Warszawa 1914.
Opracowania i artykuły:
Boyce Mary, Zaratusztrianie. Wiara i życie, Łódź 1988.
Jaczynowska Maria, Musiał Danuta, Stępień Marek, Historia Starożytna, Warszawa 2004.
Składankowa Maria, Bohaterowie, bogowie i demony dawnego Iranu, Warszawa 1984.
Składankowa Maria, Mitologia Iranu, Warszawa 1989.
Składankowa Maria, Zoroaster i magowie, Warszawa 1963.