Religijna działalność Zaratusztry. Teologiczne podstawy Zaratusztrianizmu.

Zaratusztra (lub jak z źródeł greckich Zoroaster) był twórcą systemu religijnego, nazwanego Zaratusztrianizmem. Jego imię miało oznaczać osobę mającą żółtego wielbłąda((M. Składankowa, Mitologia Iranu, Warszawa 1989, s. 300.)). Niestety o samej postaci działacza religijnego historycy mają dość skąpą bazę źródłową. Wiele kontrowersji budzi m.in. czas, w którym Zaratusztra żył. Niektórzy historycy podają czas przed XIV wiekiem p. n. e(( P. Hulka, Twórca religii Iranu, Zaratustra i jego nauki, Warszawa 1914, s. 20.))., między 1400 a 1200 rokiem p.n.e.((M. Boyce, Zaratusztrianie. Wiara i życie, Łódź 1988, s. 14.)), z kolei inni badacze wskazują na drugą połowę wieku VII p.n. e((M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia Starożytna, Warszawa 2004, s. 216.)).

Matka Zaratusztry nazywała się Dugda a ojciec Puruszaspa pochodził z znamienitego rodu Spitamów((M. Składankowa, Bohaterowie, bogowie i demony dawnego Iranu, Warszawa 1984, s. 228.)). Zaratusztra miał zostać poczęty w magiczny sposób. Nasienie, z którego miał powstać było przechowywane w roślinie o nazwie haom. Sok z nich wytworzony został wypity przez ojca przyszłego proroka. Dzięki czemu nasienie trafiło do Dugdy((Ibidem, s. 236.)). W trakcie narodzin przyszły prorok miał radośnie się zaśmiać, a kobiety, które były bezpłodne poczuły, że są w ciąży((M. Składankowa, Zoroaster i magowie, Warszawa 1963, s. 43.)). Wedle podań na życie młodego Zaratusztry czyhały demony i tajemniczy bracia Karapaci, którzy próbowali go uśmiercić. Jedną z takich prób było wrzucenie nowonarodzonego przyszłego działacza religijnego do płonącej nafty. Próba ta nie osiągnęła zamierzonego celu, a chłopcu nic się nie stało((Ibidem, s. 44.)). Z kolei nafta stała się substancją przypominającą wodę. W wieku 12 lat młody Zaratusztra wdał się w rozmowę z mędrcami, których zadziwił swoją elokwencją.

W wieku 20 lat na pewien czas porzucił rodziców i stał się wędrowcem. Prowadził także rozmowy z mędrcami i starał się być jak najlepszym człowiekiem. Najprawdopodobniej był świadkiem napadów czcicieli dewów (demonów) na spokojnie żyjących ludzi((M. Boyce, op. cit., s. 35.)). W wieku 30 lat ujrzał ducha Amszaspanda Bahmana, który zabrał go w zaświaty. Tam został poddany trzem próbom, które polegały m.in. na trzykrotnym przejściu przez święty ogień. Po pozytywnym zaliczeniu prób Zaratusztra miał zostać przez boga Ahura Mazda ( inna nazwa Ormuzd) wybrany na najwyższego proroka (mobada mobadów) i powrócił na Ziemię. Kult Ormuzda istniał jeszcze przed działalnością Zaratusztry((M. Składankowa, Zoroaster i…, s. 80.)). Przez pierwsze 10 lat nawrócił tylko jedną osobę, Madjomaha((Idem, Bohaterowie…, s. 233.)). Był to krewny proroka. W ciągu dwóch następnych lat Zaratusztra pokonał swych dwóch najzacieklejszych wrogów- Karapanów i Kawjów. Następnie na wiarę Zaratusztry przeszedł król Gusztasp wraz z całym swoim dworem. Stało się to dzięki temu, że prorok wyleczył ulubionego konia władcy.

Warto dodać, że wśród zwierząt Zaratusztra szczególnie cenił psy. Kwestia ta została przestawiona w jednej z pieśni zawartych w Aweście:

Jak kapłan– nie pozwala się nikomu zbliżać do siebie. Jak wojownik– rzuca się na czyste stado i prowadzi je, dokąd chce. Jak pracownik– szuka dzieła i czuwa. Jak ptak– radosny biegnie do człowieka. Jak rabuś– dzieło jego potrzebuje nocy. Jak dziki zwierz– cierpi często głód i krzywdę. Jak ladacznica– błąka się zadowolony po ulicach. Jak dziecko wreszcie– miły, stale w ruchu, biegnie w przód. Taki jest pies((Cyt. za: M. Składankowa, Zoroaster i…, s. 138.)).

Zaratusztra był dwukrotnie lub trzykrotnie żonaty. Jedną z jego ukochanych była córka Fraszaosztry Hwogwi((M. Składankowa, Bohaterowie…, s. 234.)). Z kolei ostatnią żoną została Puruczista. Była ona córką doradcy króla Gusztaspa Dżamaspy. Ze związków małżeńskich miał mieć trzy córki i taką samą liczbę synów. Prorok poniósł śmierć najprawdopodobniej podczas bitwy. Miała ona miejsce podczas wojny władcy Gusztaspa z królem Ardżaspem. Prorok zginął mając 77 lat i 40 dni z ręki Bratrokresza, jednego z Karapatów, którzy nie uznali jego religii((Ibidem, s. 234.)). Śmierć Zaratusztry nie oznaczała końca religii, ani tym bardziej braku kolejnego potomstwa. Za swojego życia nasienie proroka było zanoszone do jeziora Kasawa, które obecnie znajduje się w Afganistanie. W czasie zbliżającego się końca świata dziewica, która wykąpie się w tym jeziorze stanie się matką trzech synów Zaratusztry: Oszedara- ten, co wywyższa dobro, Uchszatnemo- ten, co wywyższa kapłana((Idem, Mitologia…, s. 299.)) oraz Saoszjanta. Mam on pokonać siły ciemności, spowodować zmartwychwstanie umarłych i zapoczątkować czas panowania dobra((M. Składankowa, Bohaterowie…, s. 235.)). Miał on być zbawicielem.

Zaratrusztrianizm można określić mianem pozornego monoteizmu((P. Hulka, op. cit., s. 6.)). Istnieje, bowiem najpotężniejszy bóg Ahura Mazda (imię Mazda oznacza mądrość((Ibidem, s. 30. ))). Jest on bogiem dobrych rzeczy. Do pomocy miał sześć swoich emanacji, tzw., Nieśmiertelny Zastęp (Amszaspand). W jego skład wchodzi: Chszatra Wairja (Pożądane Panowanie), Spenta Armaiti- (Święte Oddanie), Wohu Manah (Dobra Myśl), Asz Wahiszta (Ład), Haurwatata (Zdrowie), Ameretata- (Długie Życie/ Nieśmiertelność)((M. Boyces, op. cit., s. 41.)).

Każda z tych postaci związana jest z innym elementem otaczającej ludzi rzeczywistości, m.in. ziemią czy ogniem.

Wrogiem dobra miał być Aryman, pan wszystkiego- co złe i grzeszne((M. Składankowa, Mitologia…, s. 366.)). Warto podkreślić, że Ahura Mazda oraz Aryman mając wolną wolę, świadomie dokonały swojego wyboru, między przewodzeniu dobru lub złu. Między Ahurą Mazdą a Arymanem miał trwać i trwa nadal stan permanentnej wojny. Można też ją określić antagonizmem między tym, co jest ładem, sprawiedliwością (aszem) a tym, co jest kłamstwem, odwróceniem właściwego porządku rzeczy (drugiem((M. Boyces, op. cit., s. 8.))). Temu konfliktowi człowiek nie powinien być obojętny. Wyznawca Zaratrusztrianizmu powinien walczyć z złem, m.in. poprzez czynienie dobra. Wedle wyznawców tej religii pod koniec świata ostatecznie dobro zwycięży zło((P. Hulka, op. cit., s. 50- 51.)). Zaratusztrianie uważali, że za uczynki ludzi odpowiadają ich sumienia((M. Składankowa, Zoroaster i…, s. 172.)). Pod koniec świata miała nastąpić ostatnia walka między dobrem a złem, podczas której Aryman miał zginąć. Nastąpi także sąd nad ludzkością. Każda osoba zmartwychwstanie, ponieważ dusze ludzi są nieśmiertelne oraz będzie oceniana indywidualnie. Ci, którzy w trakcie życia żyli uczciwie otrzymają nagrodę. Z kolei na te osoby, które żyły grzesznie czeka kara. Pobyt w niebie i piekle będzie trwał wiecznie((M. Boyces, op. cit., s. 47.)).