Dnia 30 listopada 2013 roku przypada siedemdziesiąta czwarta rocznica ataku Związku Radzieckiego na Finlandię. Stąd warto przypomnieć sobie o pewnej książce, która ciągle znajduje się w sprzedaży na polskim rynku wydawniczym.
Wojna zimowa, czy jak mówią Finowie Talvisota kojarzy się jednoznacznie z kilkoma postaciami: Carlem Mannerheimem, Hugo Viktorem Östermanem, ale przede wszystkim z osobą najskuteczniejszego snajpera w historii wojen – Simo Häyhä`ym. W 2013 roku wydawnictwo Republika wznowiło ((Wydanie pierwsze pojawiło się na półkach księgarń w 2009 roku.)) wydanie książki pt. Biała śmierć. Najskuteczniejszy snajper w historii wojen – Simo Häyhä autorstwa Petri Sarjanena. Fiński autor w swoim rodzinnym kraju znany jest z takich pozycji jak:
- Mannerheim-ristin Ritami Lauri Törnin elämäkertatrilogia Leijonamieli 1919-1949, Revontuli 1997.
- Purpurasydän 1949-1965, Revontuli 1998.
- Ristiretki 1965-1999, Revontuli 1999.
- Teräsnyrkki, Revontuli 2002.
Zajmował się w nich tematami związanymi między innymi z życiem marszałka Mannerheima oraz bronią pancerną.
Książkę Biała śmierć… z języka fińskiego tłumaczyła Bożena Kojro, która jest w Polsce słynnym tłumaczem literatury skandynawskiej. W swoim bogatym dorobku poszczycić się może transkrypcją takich tytułów jak: Wirus Ebola w Helsinkach Taaviego Soininvaara, Miecz Timo Parvela czy Fantastyczne samobójstwo zbiorowe Arto Paasilinna.
Książka autorstwa Petri Sarjanena posiada format 130×200, 284 strony tekstu oraz twardą okładkę z obwolutą. Wydana jest bardzo starannie.
Autor do pracy nad książką wykorzystał pokaźny materiał źródłowy. Sięgnął do fińskiego archiwum wojskowego, przeprowadził wywiady z rodziną Sima czy z innymi weteranami. Korzystał z prasy wydawanej w Finlandii w latach 1940-1941. Nie ograniczył się jedynie do rodzimych materiałów, a sięgnął również po prace autorów rosyjskich.
Treść pozycji podzielić można zasadniczo na trzy części. W pierwszej części autor przedstawia życie codzienne Sima w czasach pokoju. Dzięki swojej narracji Simo Häyhä został przedstawiony jako typowy reprezentant mieszkańców Finlandii. Małomówny, zamknięty w sobie myśliwy, ciężko pracujący rolnik przywiązany do swojej ziemi. Jak wielu innych Finów poszedł na wojnę, by bronić swojego kraju.
Druga część, znacznie obszerniejsza i ciekawsza, to opis wydarzeń w czasie Wojny Zimowej. Wojenne losy słynnego snajpera dobrze ilustruje poniższy fragment: Całymi dniami leżał na wysuniętych pozycjach i wracał wieczorami równie milczący jak rano, (…) w bunkrze ten niepozorny, drobny mężczyzna siedział sobie czyszcząc karabin i dłubiąc przy nim. Gdy zwierzchnik wchodził do środka i trzeba było wstać, i powitać go żwawo, trochę trwało, zanim to wykonał, a jak się go pytano o nazwisko, to odpowiadał: „Simo” i w najlepszym przypadku po długim zastanowieniu dodawał: „Kapral Häyhä” ((P. Sarjanen, Biała Śmierć. Najskuteczniejszy snajper w historii wojen – Simo Häyhä, Zakrzewo 2009, s.236.)).
Petri Sarjanen nie ograniczył się do przedstawienia losów Häyhä`y, ale w swojej narracji uwzględnił wydarzania na arenie politycznej. Od ogółu do szczegółu przedstawił wydarzenia mające miejsce na szczeblu państwowym oraz ich wpływ na losy tytułowego bohatera. Dzięki temu przybliżone zostały sylwetki żołnierzy 34. Regimentu Piechoty. Postrach Maroka, Kalle Pitkänen, von Haartman to tylko kilka nazwisk ludzi, których losy opisuje Sarjanen. Autor poświęcił sporo miejsca na przedstawienie atmosfery, jaka towarzyszyła walczącym. Narracja nie ogranicza się do przedstawienia suchych faktów, dzięki czemu książka Sarjanena nie jest zwykłym kalendarium.
Wojna dla Sima skończyła się 6 marca 1940, kiedy to został ranny. Rozpoczyna się trzecia część, w której autor opisuje życie po wojnie zimowej. Przedstawił losy tych, którzy walczyli przeciw ZSRR u boku Niemców. Häyhä w tym czasie zajmował się rolnictwem.
W osobie tego młodego i skromnego żołnierza, skoncentrowały się te same cechy, którymi charakteryzowała się armia fińska stawiająca czoła i zadająca straty Armii Czerwonej. Stąd warto sięgnąć po tę pozycję, gdyż w polskiej historiografii tematy związane z dziejami krajów skandynawskich nadal znajduje się wiele braków, które to Sarjanen wypełnia choć trochę.
Piotr Konieczny