Kościan to miasto powiatowe nad rzeką Obrą, położone około 50 kilometrów na południe od Poznania. Miejscowość wzmiankowana była po raz pierwszy w 1242 roku. Prawa miejskie Kościan otrzymał przed 1310 rokiem, a potwierdził je król Władysław Jagiełło w 1400 roku.
Gotycki ratusz istniał już zapewne w XV wieku jednak obecny budynek kościańskiego ratusza został wybudowany w połowie XIX stulecia. Jest to budowla murowana z cegły, otynkowana, podpiwniczona, trzykondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, nakryta dachem dwuspadowym z naczółkami. Budynek wzniesiono na planie prostokąta, krótsze elewacje mają trzy osie, dłuższe są pięcioosiowe z jednoosiowymi ryzalitami na osi. Ryzalit frontowy zwieńczony jest trójkątem szczytem, nad którym góruje czworoboczna wieża zegarowa. W 1893 roku na wieży został zamontowany nowy zegar zakupiony w firmie Carla Weissa w Głogowie. Montaż zegara przeprowadziła firma Izakiewicza z Kościana. Do początku XX wieku główne wejście znajdowało się od strony wschodniej. W dachy wieży znajdowały się małe okna mansardowe, a na iglicy znajdował się orzeł pruski.
Ratusz w Kościanie przeszedł kapitalny remont i przebudowę w 1914 roku. Z inicjatywy ówczesnego burmistrza miasta Wilhelma Stüwe rajcy podjęli uchwałę o remoncie. Prace projektowe zostały zlecone dyplomowanemu inżynierowi architektowi Kazimierzowi Rucińskiemu z Poznania. Umowa przewidywała potraktowanie remontu w sposób kompleksowy. Miała zostać uszczelniona wieża i dach, przeniesiono główne wejście na stronę zachodnia, zmieniono ciąg komunikacyjny i układ pomieszczeń wraz z urządzeniem i wystrojem Sali reprezentacyjnej. Prace rozpoczęto w kwietniu 1914 roku. Zewnętrzne zostały wykonane do końca tego roku, natomiast wewnętrznie rozpoczęto w styczniu następnego roku. Autorem projektu wystroju Sali Ratusza był poznański architekt wnętrz Julius Koengsberger. Wzory zdobnicze przygotowywał znany plastyk pochodzący ze stolicy Wielkopolski Edmund Kunze. W roku 1915 zamontowano wodne centralne ogrzewanie sprowadzając je z firmy Schotta z Wrocławia. Prace te wykonała firma mistrza Walentego Jezierskiego z Pleszewa. Prace blacharskie i instalacyjne przeprowadziła firma Jana Gątowskiego z Kościana. Już 6 maja 1915 roku w Sali reprezentacyjnej odbyło się uroczyste posiedzenie rady miejskiej poświęcone wyłącznie otwarciu ratusza po remoncie.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w ratuszu przeprowadzono jedynie drobne konserwacje oraz modernizacje. Z wieży usunięto orła pruskiego, a w jego miejsce umieszczony został początkowo krzyż. W jego miejsce zainstalowano polskiego orła nawiązującego do czasów jagiellońskich czyli z czasów, gdy Kościan był miastem królewskim. W 1923 roku w ratuszu zainstalowano centralę telefoniczną, a trzy lata później syrenę alarmową która później niemiecki okupant przeniósł na wieżę.
Ratusz w Kościanie przeszedł kolejny istotny remont dopiero w 1933 roku. Z inicjatywy Społecznego Komitetu Renowacji Zegara odnowione wówczas zostały tarcze oraz wymieniono skorodowane wskazówki. Prace te wykonał artysta plastyk Grzegorz Pawlak. W tym samym czasie przeprowadzono remont wieży demontując syrenę alarmową i nadając jej kształt z okresu międzywojennego. Na zwieńczeniu wieży zainstalowano orła wzoru z 1919 roku. Prace te wykonała firma Eugeniusza Bury z Brenna według projektu mgr inż. arch. Izabeli Wrześniewskiej i mgr. inż. Leszka Szymanowskiego. Autorem projekty orła o wymiarach 90×80 cm jest artysta plastyk Bogdan Winkiel z Leszna. Kulę o średnicy 70 cm z kwasoodpornej blachy zrobiono w Fabryce Aparatury „Spomasz” w Pleszewie, a iglicę i obrotnice dla wspomnianego orła w kościańskim „Metalchemie”. Elementy te zamontowano na wieży w czerwcu 1933 roku, a w kuli umieszczono akt erekcyjny.
Na południowej ścianie budynku wiszą tablice poświęcone mieszkańcom rozstrzelanym przez Niemców w 1939 roku, poległym żołnierzom miejscowego batalionu Obrony Narodowej oraz Edwarda Skrzypczaka i Teofila Fabiańczyka.
Jesienią 2000 roku z inicjatywy Fundacji „Ratusz Kościański” dokonano remontu dachu polegającego na częściowej wymianie więźby i położeniu nowe dachówki, zaś jesienią następnego roku wymieniono okna. Obecnie na w ratuszu na parterze mieści się Urząd Stanu Cywilnego. Piętro pierwsze oraz drugie zajmuje Muzeum Regionalne i Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej. W Poddaszu znajduje się puste obecnie mieszkanie służbowe woźnego oraz magazyny muzealne.
Prócz zdjęć prezentujemy list, który umieszczono w ratuszowej wieży w 1914 oraz pocztówki przedstawiające sam ratusz.
Zdjęcia: Piotr Konieczny