Na piśmie protestował do Ober-kommando der Wehrmacht: Byłem w Gestapo w Gdańsku bity gumową pałką godzinami bez przerwy przez dwa miesiące aż do utraty przytomności. Ciało, twarz, oczy-zupełnie granatowe i czarne od bicia.
Przez kolejny rok więziono go w obozie koncentracyjnym w Stutthofie. Tam rozpoczął działalność konspiracyjną. Podjął się obsługi ukrytej w składnicy krótkofalówki. 13 stycznia 1942 roku gdański Sondergericht skazał go na czterokrotną karę śmierci. Spowodowało to natychmiastową reakcję międzynarodowej opinii publicznej. Brytyjski rząd wyraził chęć wymiany Kasztelana za Lotta – dowódcę okrętu podwodnego który dostał się do niewoli po tym, jak jego U-35 został zatopiony 29 listopada 1939 roku na Morzu Północnym przez brytyjskie niszczyciele HMS Kingston, HMS Icarus i HMS Kashmir. ((Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, nr 12-1 (35-36), 2003-2004, s. 19.)) Rozmowy, pomimo zaawansowanego poziomu, zostały przerwane przez samego Jaoachima von Ribbentropa. Zakazał on dalszym pertraktacji, zaznaczając, że wymiana taka byłaby niesprawiedliwa. Z jednej strony Polak z wydanym wyrokiem śmierci, a z drugiej bohaterski dowódca okrętu podwodnego ((Tamże, s. 20.)) . Kasztelan podczas jego przesłuchań nabył wiedzę o niemieckim kontrwywiadzie, która mógłby służyć wrogiemu wywiadowi co ze względów bezpieczeństwa Rzeszy wyklucza możliwość jego wymiany ((Wierni niepodległej, red. P. Bauer, J. Zielonka, Kościan 2005, s. 77.)) .
3 grudnia 1942 roku Minister Sprawiedliwości Rzeszy nie skorzystał wobec Antoniego Kasztelana z prawa łaski. Został ścięty na gilotynie w Królewcu. Przed egzekucją napisał następujący list do małżonki: Ostatnia godzina dla mnie wybiła – dziś będę stracony o godz. 15-tej. Mój Boże. Byłem na to zawsze przygotowany, toteż nie jest to dla mnie wielką niespodzianką. Pójdę na śmierć odważnie, choć niewinnie… tak ginę za moją prace i Ojczyznę. Jeżeli-Najdroższa moja i Wy kochane moje dzieci będziecie mogli później moje zwłoki stąd zabrać, to miałbym do Was tę jedyną prośbę – chcę spoczywać między swymi. Szadźcie białe i czerwone kwiaty jako symbol mojej niewinności i miłości ku Wam… ((Tamże s. 78.)) .
Niestety ciała rodzina nie otrzymała. Zwłoki skazańca przekazane zostały Instytutowi Anatomii w Królewcu.
Śmierć kpt. Antoniego Kasztelana to przykład najzwyklejszego mordu sądowego. Pomimo obowiązującej Konwencji Genewskiej oraz faktu, iż był honorowym jeńcem admirała Huberta Schmundta, na podstawie wyssanych z palca zarzutów, skazany na najwyższy wymiar kary. Ten niezwykle zdolny oficer umierając miał zaledwie 45 lat. Postanowieniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polski, został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski ((Monitor Polski, nr 90, poz. 1044, pkt. 3.)) .
Piotr Konieczny
Bibliografia:
Archiwalia:
Centralne Archiwum Wojskowe, Akta Personalne sygn. AP 1769/89/2214
Literatura:
Wierni niepodległej, red. P. Bauer, J. Zielonka, Kościan 2005.
Borowiak M., Admirał Unrug 1884-1973, Warszawa 2009.
Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, nr 12-1 (35-36), 2003-2004.
Monitor Polski, nr 90 z 2010 r., poz. 1044.
Zdjęcie: Muzeum Regionalnego w Kościanie im. dr. Henryka Florkowskiego via Autor