4. wielkopolska eskadra lotnicza bojowa ( 15. eskadra myśliwska )

Przez cały okres wojny 15. eskadrą myśliwską dowodził por. pil. Jerzy Dziembowski. Poza nim w skład personelu latającego wchodzili: por. pil. Józef Hendricks, por. pil. Bolesław Szczepański, por. pil. Stefan Mierzejewski, ppor. pil. Edward Lewandowski, ppor. pil. Antoni Bartkowiak, ppor. pil. Stanisław Rozmiarek, ppor. pil. Wojciech Biały i ppor. obs. Zdzisław Bilażewski ((Ku czci…, s. 193; K. Sławiński, Ławica poznańskie…, s. 82.)). Na froncie eskadra wykonała łącznie 277 lotów bojowych w czasie 346 godzin. Dwóch pilotów zginęło w czasie formowania i szkolenia, a trzeci (ppor. pil. Stanisław Rozmiarek) w wyniku ran odniesionych w czasie walki ((Księga pamiątkowa 3-go Pułku Lotniczego 1918-1928, Poznań 1928, s. 31.)).

Po wojnie eskadrę przebazowano do Ostrowa Wielkopolskiego, później trafiła na podpoznańskie lotnisko Ławica ((Ku czci…, s. 192.)). Tam w lipcu 1921 roku weszła w skład 3. pułku lotniczego dowodzonego przez ppłk. pil. Aleksandra Serednickiego. 15. eskadra myśliwska znalazła się w V. dywizjonie myśliwskim (obok 13. eskadry myśliwskiej) kpt. pil. Władysława Kralewskiego. W momencie tworzenia 3. pułku lotniczego 15. eskadrą dowodził por. pil. Tadeusz Jarina ((K. Hoff, Skrzydła niepodległej…, s. 45; tamże, s. 67; W. J. Kozak, J. Grzyb, Rodowód i historia 3 Pułku Lotniczego, Poznań 1995, s. 29; W. Sankowski, Ławica lat dwudziestych, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, cz. I Okres 1921-1924, ss. 25-28, s. 25.)).

Na początku lat 20-tych eskadra wciąż użytkowała mocno wyeksploatowane Fokkery D.VII, co było związane z powojennym pogrupowaniem typów samolotów między pułki lotnicze. W warszawskim 1. pułku lotniczym znalazły się francuskie samoloty liniowe i włoskie myśliwce. Do Krakowa (2. pułk lotniczy) trafiły austriackie i włoskie samoloty liniowe (w 2. pl nie było wtedy jednostek myśliwskich). W 3. pułku lotniczym zebrano angielskie samoloty Bristol F.2B Fighter (dla eskadr wywiadowczych) i niemieckie myśliwce. Fokkerów D.VII było jednak zbyt mało dla dwóch eskadr myśliwskich pułku, więc w V. dywizjonie myśliwskim używano również Albatrosów D.III i Ansaldo A.1 Balilla ((W. Sankowski, Ławica lat…, cz. I, s. 25-26.)).

W marcu 1923 roku dowódcą eskadry został por. pil. Edward Lewandowski, w roku 1924 15. eskadrę myśliwską objął kpt. pil. Kazimierz Jarzębiński ((J. Pawlak, Polskie eskadry w latach 1918-1939, Warszawa 1989, s. 210; W. Sankowski, Ławica lat…, cz. I, s. 28.)).

W lutym 1925 roku w polskim lotnictwie nastąpiły poważne zmiany organizacyjne. Zmieniono nazewnictwo eskadr i dywizjonów wywiadowczych, które stały się eskadrami i dywizjonami lotniczymi. W 3. pułku lotniczym sformowano dodatkową eskadrę lotniczą i cztery eskadry lotnicze zostały rozdzielone między dwa dywizjony lotnicze. Zmieniono też numerację wszystkich polskich eskadr. Od początku 1925 roku 15. eskadrę myśliwską przemianowano na 112. eskadrę myśliwską ((K. Hoff, Skrzydła niepodległej…, s. 73; W. Sankowski, Ławica lat…, cz. II, Okres 1924-1929, r.2002, nr 2, ss. 11-15, s. 11.)).

4. wielkopolska eskadra lotnicza bojowa (15. eskadra myśliwska) to jednostka bardzo ściśle związana z Wielkopolską. W tej dzielnicy powołano do życia ten oddział lotniczy. Co prawda eskadra nie wzięła udziału w lotach nad frontem wielkopolskim, była ona natomiast zaangażowana w zajmowanie Pomorza, a także w wojnę polsko-bolszewicką. Jednostkę stworzono z myślą o walce powietrznej. Z tego względu na wyposażenie oddziału trafiły przede wszystkim samoloty myśliwskie. Personel również szkolono z myślą o zadaniach lotnictwa myśliwskiego. Okazało się jednak, że zabrakło przeciwnika w powietrzu dla 15. eskadry. Przed lotnikami postawiono nowe, zupełnie odmienne zadania, mimo to 15. eskadra myśliwska chlubnie zapisała się w historii polskiego lotnictwa. Po wojnie jednostka wróciła do stolicy Wielkopolski. Niedobór sprzętu uniemożliwił jednak racjonalne doskonalenie personelu latającego w eskadrze.

Mariusz Niestrawski

Bibliografia

• Centralne Archiwum Wojskowe, Inspektorat Wojsk Lotniczych MSWojsk.

• Hoff Krzysztof, Skrzydła niepodległej. O wielkopolskim lotnictwie w latach Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań 2005.

• Kozak Wacław Jerzy, Grzyb Jan, Rodowód i historia 3 Pułku Lotniczego, Poznań 1995.

• Księga pamiątkowa 3-go Pułku Lotniczego 1918-1928, Poznań 1928.

• Ku czci poległych lotników, pod red. M. Romeyko, Warszawa 1933.

• Lewandowski Edward, Lotnictwo w walce z Armją Konną Budiennego, [w:] Przegląd Lotniczy, r. 1932, nr 1-2, ss. 22-36.

• Łydżba Łukasz, 21. Eskadra Niszczycielska, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, r. 2007, nr 4, ss. 28-32.

• Łydżba Łukasz, Fokkery w obronie Lwowa, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, r. 2009, nr 1, ss. 28-31.

• Sankowski Wojciech, Ławica lat dwudziestych, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, cz. I Okres 1921-1924, ss. 25-28; cz. II, Okres 1924-1929, r.2002, nr 2, ss. 11-15.

• Sławiński Kazimierz, Ławica poznańskie lotnisko, Warszawa 1975.