Paliwo paliwu nierówne, a już tym bardziej te tankowane do samolotów. Postanowiliśmy więc porozmawiać na temat paliw lotniczych z przedstawicielami firmy LOTOS-Air BP Polska, która jest coraz mocniej widoczna na polskim rynku.
Na pytania redakcji odpowiedzi udzielili inż. Tadeusz Surawski, starszy inżynier w Biurze Innowacji Grupy LOTOS oraz inż. Sławomir Rosa, specjalista ds. bezpieczeństwa w LOTOS-Air BP Polska.
Jakie są zasadnicze różnice pomiędzy paliwem, które tankujemy do naszych baków, a tym które przenoszone jest w zbiornikach samolotów?
Inż. Tadeusz Surawski (TS): Paliwo lotnicze do silników odrzutowych jest frakcją nafty destylującą od 180°C do około 300°C. Olej napędowy jest mieszaniną węglowodorów destylującą od 180°C do temperatury 360°C. Oznacza to, że w paliwie lotniczym znajdują się lżejsze węglowodory niż w oleju napędowym.
Nafta, czyli główny komponent paliwa lotniczego po odsiarczeniu jest jednym z komponentów oleju napędowego. Paliwo lotnicze musi mieć bardzo dobre własności niskotemperaturowe tj. temperaturę krystalizacji, która nie może być wyższa niż
-47°C i to przez cały rok. W oleju napędowym temperatura mętnienia nie jest limitowana i uwarunkowana jest porą roku (w lecie może mieć około 0°C, w zimie około -10°C).
Dla paliwa lotniczego oraz dla oleju napędowego są odrębne wymagania normatywne (normy), które muszą być spełnione, aby dopuścić produkt do sprzedaży.
Latem na stacjach paliw zatankujemy paliwo letnie, a zimą inne, dostosowane do ujemnych temperatur. Czy z paliwem lotniczym jest podobnie czy też stosowane jest paliwo całoroczne, w związku z tym, że samoloty rejsowe i tak operują na dużych wysokościach, gdzie panują ujemne temperatury? Czy paliwa dla samolotów General Aviation też są inne?
Inż. Sławomir Rosa (SR): LOTOS-Air BP Polska mają w swojej ofercie paliwo lotnicze typu JET A-1 produkowane w gdańskiej rafinerii Grupy LOTOS. Parametry paliwa JET A-1, a przede wszystkim współczynnik temperatury krystalizacji paliwa, który nie może być wyższy niż -47oC, pozwalają na całoroczne korzystanie z jednego rodzaju paliwa lotniczego.
Ale w niektórych rejonach świata wykorzystuje się inne rodzaje paliwa lotniczego typu JET, np.: JET A – paliwo lotnicze stworzone głównie na potrzeby rynku USA, charakteryzuje się wyższą temperaturą krystalizacji -40oC, która jest wystarczająca na tamtejsze warunki pogodowe, ale jest znacznie tańsze w produkcji od paliwa typu JET A-1. Na Kanadę i Alaskę przewidziane jest paliwo lotnicze typu JET B, które ze względu na panujące, ciężkie warunki pogodowe, charakteryzuje się temperaturą krystalizacji na poziomie -60oC.
Statki powietrzne General Aviation, w zależności o typu silnika zastosowanego do napędu, korzystają z tego samego rodzaju paliwa lotniczego co samoloty Civil Aviation – czyli JET A-1 dla silników odrzutowych i turbośmigłowych, lub benzyny lotniczej AVGAS 100LL dla silników tłokowych z zapłonem iskrowym.
Podsumujmy, jakie są główne rodzaje paliw lotniczych?
SR: Paliwa lotnicze dzieli się na: JET A, JET A-1, JET B, JET RT i JET TS – dwa ostatnie stosowane są głównie na rynku rosyjskim. Jedna uwaga – mówimy o rodzajach paliwa lotniczego, nie o benzynach lotniczych.
Czy produkcja paliwa lotniczego różni się w zasadniczy sposób od produkcji paliwa do samochodów?
TS: Tak. Paliwo lotnicze oraz olej napędowy muszą spełniać inne wymagania, dlatego też technologia produkcji dla tych produktów jest inna.
Czy można porównać oba rodzaje paliw np. poprzez liczbę oktanową którą znamy ze stacji?
Paliwo lotnicze ze względu na własności fizykochemiczne jest bliższy olejowi napędowemu niż benzynie silnikowej. Dlatego też paliwo lotnicze można porównywać z olejem napędowym a nie z benzyną. Niestety paliwo lotnicze ma niską liczbę cetanową około 45, wymaganie dla oleju napędowego jest minimum 51. Natomiast frakcja nafty (paliwo lotnicze) po odsiarczeniu jest bardzo dobrym komponentem w okresie zimowym lub do paliw typu arktycznego ponieważ ma bardzo dobre własności niskotemperaturowe.
Czy paliwa lotnicze wymagają specjalnego sposobu przechowywania?
SR: Specyficzna charakterystyka paliwa lotniczego oraz wymogi bezpieczeństwa nakładają obowiązek stosowania szereg różnych zabezpieczeń zbiorników magazynowych i prowadzenie stałej kontroli jakości magazynowanego paliwa. Zbiorniki magazynowe muszą spełniać odpowiednie normy do przechowywania paliw lotniczych. Zbiorniki i ich wewnętrzna powłoka, rurociągi i instalacje paliwowe muszą być wykonane z materiałów nie wchodzących w reakcje z paliwem lotniczym.
Znaczącą role pełnią wymogi bezpieczeństwa podczas pracy z paliwem lotniczym, które bezwzględnie nakładają obowiązek noszenia odzieży antyelektrostatycznej w bliskim otoczeniu zbiorników magazynowych, instalacji, cystern oraz samego paliwa. W trakcie magazynowania, przed dostarczeniem do klienta, paliwo lotnicze codziennie poddawane jest kontroli najważniejszych jego parametrów takich jak przewodność, gęstość, przeprowadza się testy na obecność wody w paliwie a zbiorniki magazynowe i instalacje paliwowe są odwadniane.
Wymogi techniczne i sposób postępowania z paliwem lotniczym opisany jest w międzynarodowych standardach JIG (http://www.jigonline.com/). Zgodność w zakresie przechowywania i postępowania zgodnie z wymogami jest bardzo często weryfikowana poprzez różnego rodzaju audyty branżowe przeprowadzane u producentów i dystrybutorów.
Co by się stało gdyby wlać paliwo lotnicze do samochodu?
TS: Na pewno należy unikać wszelkiego mieszania różnego typu paliw. Po dodaniu paliwa lotniczego do oleju napędowego taka mieszanka może uszkodzić silnik oraz układ katalityczny samochodu.
Paliwo lotnicze ma dużo niższą liczbę cetanową niż olej napędowy. Paliwo lotnicze może mieć zawartość siarki 300 razy większą niż olej napędowy, a temperatura zapłonu w paliwie lotniczym jest niższa o około 20°C niż w oleju napędowym. Paliwo lotnicze ma niższą gęstość i lepkość, jak również zakres wrzenia. Wszystkie te różnice we własnościach odbijają się na prawidłowej pracy silnika oraz układu katalitycznego.
Ile wynosi cena paliwa lotniczego w porównaniu z paliwem do aut osobowych?
SR: Litr paliwa lotniczego jest tańszy od litra oleju napędowego czy benzyny sprzedawanych na stacjach, ale trzeba pamiętać, że statek powietrzny podczas lotu zużywa go znacznie więcej niż typowy samochód osobowy.
Dziękujemy za udzielone odpowiedzi!
Grupa Kapitałowa Grupy LOTOS S.A. to pionowo zintegrowany koncern naftowy zajmujący się wydobyciem i przerobem ropy naftowej oraz dystrybucją produktów naftowych. W skład grupy kapitałowej wchodzi kilkanaście spółek. LOTOS jest czołowym producentem i dystrybutorem w branży paliw płynnych, olejów smarowych i asfaltów drogowych.
LOTOS – Air BP Polska to spółka join-venture nieleżąca do Grupy LOTOS S.A. oraz BP Europa. Głównym przedmiotem działalności spółki jest zarządzanie dostawami, logistyką i sprzedażą paliwa lotniczego w Polsce.
Zdjęcie: LOTOS – Air BP Polska