Morski Dywizjon Lotniczy był niewielką jednostką. Jego specyfika dawała mu jednak poczesne miejsce wśród formacji wojskowych II Rzeczpospolitej. Jednostka miała swoją siedzibę w Pucku, gdyż wcześniej w tym mieście powstała baza niemieckiego lotnictwa morskiego. Pomimo słabego stanu technicznego infrastruktury i samolotów odziedziczonych po 1918 r. udało się je w krótkim czasie doprowadzić do stanu używalności. Historia MDLot-u doczekała się już szeregu publikacji, na czele z pozycjami autorstwa profesora Andrzeja Olejki. W niniejszym tekście nie będziemy omawiać dziejów dywizjonu i skupimy się na przedstawieniu działalności powstałego w 2013 r. Stowarzyszenia Historycznego Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku oraz Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku. Ich głównym zadaniem jest propagowanie wiedzy na temat MDLotu zarówno wśród osób zaznajomionych z historią wojskowości jak i tych niezwiązanych w żaden sposób z dziejami regionu((Są to m. in. prace A. Olejko: Lotniczy Puck; Morski Dywizjon Lotniczy; A. Celarek: Morski Dywizjon Lotniczy – wspomnienia lotników. )).
Wraz z powstającymi publikacjami na temat MDLotu nie szło w parze systematyczne gromadzenie w obrębie jednej placówki materiałów archiwalnych oraz pamiątek po tejże jednostce. Dlatego powołując do życia Stowarzyszenie, jego członkowie postawili sobie za cel nadrobienie tych zaległości. Rekrutowali się oni od samego początku zarówno spośród środowiska historyków jak i zwykłych pasjonatów. Dalekosiężnymi celami były ponadto: opracowywanie historii MDLotu, stworzenie Muzeum Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku oraz jego dalsza bieżąca działalność.
Podobny charakter ma również Muzeum Obrony Wybrzeża na Helu. Należy jednak zauważyć, że placówki te nie będą dla siebie konkurencją. Opierając się na zasadzie synergii, ww. muzea będą pokazywać pełniejszy obraz militarnej historii przedwojennego Pomorza. Wynika to też z faktu, że w działalności MOW MDLot jest tylko jednym z wielu poruszanych w nim zagadnień. Dopiero osobne muzeum pozwoli ukazać dzieje jednostki w sposób pełniejszy((Relacje ustne prezesa Stowarzyszenia Historycznego MDLot Ireneusza Makowskiego, Puck-Gdańsk 27-30.06.2014; Relacje ustne członka Stowarzyszenia Historycznego MDLot Mikołaja Czuby Puck-Gdańsk 20-30.06.2014. )).
Zasadnicza działalność Muzeum MDLotu skupi się na pielęgnowaniu pamięci o jedynej jednostce lotnictwa morskiego II Rzeczpospolitej. Wizja zakłada stworzenie placówki która skupi się nie tylko na opisywaniu historii jednostki, ale poprzez swoich pracowników będzie również prowadzić badania i kwerendy, których wyniki przedstawią losy służących w niej ludzi. Tak przed 1939 r., jak i później. Zbierane informacje będą dotyczyć ich obowiązków oraz życia codziennego, w tym interakcji z ludnością cywilną Pucka i całego powiatu. Nie zabraknie jednak miejsca dla gromadzenia danych na temat symboliki jednostki, rozwoju technicznego samolotów i ich uzbrojenia.
Muzeum na swoją siedzibę obrało budynek przedwojennej radiostacji MDLotu. Uchwałą Rady Miasta Pucka Stowarzyszenie zostało na najbliższe 10 lat dzierżawcą działki o powierzchni 953 m2 wraz z ww. budowlą o powierzchni 171 m2, w której trwają prace remontowe i adaptacyjne((I. Makowski, Wstęp, „Historie Puckie”, r. 2014, nr 2, s. 1. )). Do tej pory udało się przygotować jedną salę ekspozycyjną oraz główny korytarz. Ciągle trwają jednak prace nad drugim pomieszczeniem wystawowym oraz częścią socjalną. W dalszej kolejności powstanie też modelarnia i sala multimedialna. Warto zaznaczyć, że jest to jedyny budynek MDLotu, który nie uległ do dnia dzisiejszego większym zmianom.
Modyfikacji doczekało się za to otoczenie placówki. Na placu znajdować się ma od czerwca tego roku replika w skali 1:1 wodnosamolotu Lublin R.XIII ter/G autorstwa Andrzeja Doroszewicza. Konstrukcja ta nie będzie latać, ale zyska możliwość poruszania się na pływakach. O ile malowanie będzie odpowiadać stosowanemu w MDLocie, to pewne jej elementy ulegną zmianom. Mamy tu na myśli zastąpienie z racji niedostępności oryginalnego silnika Wright Whirlwind jednostką A1 14R oraz wykonanie skrzydeł z kompozytów i duralu. Zmiany te pozwolą zapewnić wodnosamolotowi większą długowieczność i uchronią go w znacznym stopniu od warunków atmosferycznych i zużycia ekspozycyjnego((A. Doroszewicz, Budujemy replikę Lublina R-XIII G/ hydrow, „Historie Puckie” r. 2014, nr 2, s. 8; Idem, Replika RWD 13, „Historie Puckie” r. 2013, nr 1, s. 15-16; M.Czuba, Kolejny duży sukces naszego stowarzyszenia, „Historie Puckie”, r. 2013, nr 1, wewnętrzna strona okładki. )). W dalszej perspektywie planowana jest też budowa repliki wodnosamolotu Schreck FBA 17((I. Makowski , Wstęp…)). Równolegle odtwarzane będzie wyposażenie MDLotu, które będzie stanowić część wystawy stałej oraz ekspozycji plenerowej. Budowa dalszych replik wodnosamolotów będzie zależna od ewentualnego pozyskania na cele muzealne znajdującego się w pobliżu hangaru((Relacje ustna prezesa… )).
We wrześniu 2014 r. została oddana do użytku główna sala wystawowa, w której znajduje się wystawa stała poświęcona historii MDLotu. Na wiosnę ma być gotowe drugie pomieszczenie ekspozycyjne, w którym prezentowane będą wystawy tymczasowe, poświęcone tematyce lotniczej oraz militarnej historii regionu. Na potrzeby dalszej działalności wystawowej oraz naukowej ma miejsce pozyskiwanie eksponatów poprzez ich wypożyczenie, odkupienie lub otrzymanie w darowiźnie od mieszkańców Pucka. Gros materiałów stanowią zdjęcia, listy, dokumenty i inne źródła o charakterze pamiątkowym. W dłuższej perspektywie badawczej Muzeum MDLotu nawiąże kontakty z muzeami, archiwami i bibliotekami, które posiadają w swoich zbiorach materiały związane z pucką jednostką i pozyska je na zasadzie wypożyczenia lub skopiowania w przypadku dokumentów i zdjęć. Na chwilę obecną udało się pozyskać m. in. zastrzały, śmigła, mundury, książeczki wojskowe, listy, zdjęcia i akta((Ibidem; Relacje ustne członka Stowarzyszenia Historycznego MDLot Mikołaja Czuby Puck-Gdańsk 20-30.06.2014; Relacje ustne członka Stowarzyszenia Historycznego MDLot Grzegorza Labudy Puck-Gdańsk 20-30.06.2014.)).
W Muzeum MDLotu znajdzie się również miejsce na elementy multimedialne. Na chwilę obecną reprezentuje je tablet umiejscowiony na wystawie stałej, na którym prezentowane są filmy dokumentujące działalność placówki. W przyszłości planowane jest otworzenie osobnej sali multimedialnej, w której znajdzie się m. in. symulator wodnosamolotu. Czynione będą również starania o możliwość prezentowania fragmentów filmu z 1927 r. „Zew morza”, który traktuje o polskim lotnictwie morskim. Należy jednak zaznaczyć, że z racji wysokich kosztów tego typu projektów będą one uruchamiane sukcesywnie((Ibidem; R. Wąsowska, „Zew Morza” – 1927 rok, „Historie Puckie”, r. 2013, nr 1, s. 2.)).
Ważną częścią działalności naukowej i popularyzatorskiej Stowarzyszenia jest publikacja periodyku „Historie Puckie”. Swoje artykuły zawarli tam m. in. prof. Andrzej Olejko, dr Mariusz Konarski, dr Maciej Bakun, Adam Jarski i Ireneusz Makowski. Tematyka jaką poruszono w dotychczasowych czterech numerach to: bieżąca działalność Stowarzyszenia i Muzeum, historia MDLotu, biogramy osób służących w jednostce, opisy wodnosamolotów i umundurowania. Na łamach magazynu pojawiają się też artykuły poświęcone historii militarnej i morskiej, recenzje publikacji oraz wywiady z osobami zaangażowanymi w kultywowanie pamięci o MDLocie. W „Historiach Puckich” znaleźć też można teksty traktujące o modelarstwie lotniczym i rekonstrukcjach historycznych. Szatę graficzną wzbogacają prace Jarosława Wróbla((„Historie Puckie”, r. 2013, nr 1, ; „Historie Puckie”, r. 2014, nr 2, ; „Historie Puckie”, r. 2014, nr 3, ; Relacje ustna prezesa… )).
Stowarzyszenie ma już na swoim koncie organizację pikniku historycznego „Lotniczy Puck”, którego kolejna edycja odbędzie się w lipcu 2015 r. Impreza ta nakierowana jest na prezentację działalności modelarzy i rekonstruktorów, jednak w dalszej perspektywie Muzeum ma zamiar organizować konferencje naukowe poświęcone działalności MDLotu, lotnictwu morskiemu oraz historii morskiej i wojskowości. Planowane są też spotkania z autorami książek oraz ich promocje((Ibidem; Relacje ustne członka Stowarzyszenia Historycznego MDLot Mikołaja Czuby Puck-Gdańsk 20-30.06.2014; Relacje ustne członka Stowarzyszenia Historycznego MDLot Grzegorza Labudy Puck-Gdańsk 20-30.06.2014.)).
Wspomnianą wcześniej tematykę modelarską Muzeum ma zamiar wykorzystywać zarówno w ramach ekspozycji jak i w działalności edukacyjnej. Modele stanowią istotną część wystawy stałej, a w przyszłości pomogą najmłodszym zwiedzającym w poznawaniu historii MDLotu((Relacje ustna prezesa… )). Realizacji tego celu służyć ma też organizacja lekcji muzealnych, olimpiad szkolnych i konkursów wiedzy o MDLocie, Polskiej Marynarce Wojennej czy kampania polska 1939 r. W planach jest też opracowanie ścieżek edukacyjnych po Muzeum jak i samym Pucku(( Ibidem.)).
Część członków Stowarzyszenia jest też zaangażowana w działalność grupy rekonstrukcyjnej puckiej jednostki. Dzięki swojej obecności na oficjalnych uroczystościach oraz festynach historycznych i lotniczych pokazują oni wszystkim zainteresowanym jak wyglądało umundurowanie i uzbrojenie MDLotu. Jednocześnie reklamowane jest samo Muzeum, a tym samym poszerzano grono jego potencjalnych odwiedzających i współpracowników(( Ibidem.))
Grzegorz Labuda, Marek Wawrzynkowski
