Rakiety były stosunkowo nową bronią przystosowaną do walk powietrznej. Podczas wojny Niemcy pracowali nad kilkoma rodzajami rakiet różnego przeznaczenia zarówno powietrze-powietrze jak i innych typów przeznaczonych do atakowania celów naziemnych. Badania prowadzono również nad rakietami ziemia powietrze i ziemia ziemia((W kwestii badań nad rakietami i nowymi technologiami swoją opinię wyraził generała Halder stwierdzając, jakoby prace nad bronią rakietową zaczęły się w 1937 roku po cichu sponsorowane przez von Brauchitscha, który dopiero w 1939 poinformował Hitlera o pracach i odniesionych sukcesach w tej materii. Zamiast z zainteresowaniem sprawa spotkać się miał z niechęcią i zarzutami opracowywania nowych technologii za plecami Hitlera. Hitler miał nawet zakazać wszelkich prac rozwojowych i wznowiono je dopiero po odejściu Brauchitscha. Miało to zaowocować utratą 2 lat na badania. P.Deichmann, Luftwaffe Methods in the Selection of Offensive Weapons, part 1, s. 73 <http://www.afhra.af.mil/shared/media/document/AFD-090521-078.pdf> )). Podczas trwania II wojny światowej na szeroką skalę stosowano jedynie rakiety wystrzeliwane ze specjalnych wyrzutników 21 BR-Gerät i oznaczone jako 21-cm-Wurgfranate 42. W przypadku myśliwców montowano po jednym wyrzutniku pod każdym ze skrzydeł. Istniał również projekt montowania jednej rakiety pod kadłubem Fw 190 strzelającej do tyłu((Zestaw nosił nazwę 21 cm Rückwärtsschuß-Gerät „Krebs”. Więcej o urządzeniu: P.Rodeike, Focke Wulf JagdflugzeugFw 190 A, Fw 190 „Dora” Ta 152 H, Eutin 1998, s.184.)). Zestawy były szybkie i proste w montażu, ale podobnie jak w przypadku innych dodatkowych rodzajów uzbrojenia powodowały spory opór powietrza i wykluczały skuteczną walkę myśliwską tak uzbrojonym samolotem.
Sam mechanizm był prosty i składał się ze zwykłej rury długości 130cm i średnicy 21cm. Wewnątrz rury znajdowały się 3 prowadnice pomagające w ustawieniu i zamocowaniu pocisku. Możliwe było regulowanie ustawienia wyrzutnika pod określoną odległość. Zalecano ustawienie pod kątem 7 stopni względem osi samolotu(( Jest to wartość standardowa i w zależności od konkretnej taktyki podczas zaplanowanej misji należało inaczej ustawić kąt odchylenia. Podstawowe ustawienie zakładało atakowanie celów oddalonych o 1400m.)).
Celowanie następowało przy pomocy standardowego celownika montowanego w kokpicie myśliwców. Pilot miał w kabinie specjalny panel na którym znajdował się przełącznik uzbrajający pocisk, a wystrzał następował przy pomocy znajdującego się w kabinie przycisku B2(( W przypadku Fw 190.)). Wystrzeliwany pocisk posiadał zapalnik czasowy, który można było regulować. W przypadku zagrożenia, lub ataku nieprzyjacielskiego samolotu lub w wypadku konieczności wykonania awaryjnego lądowania możliwe było odstrzelenie całego wyrzutnika(( D.(Luft)T.2190 A-7 bis A-9 Teil 8c, Fw 190 A-7 bis A-9, September 1944.)).
Wyrzutnik był stosowany na szerszą skalę na myśliwcach Fw 190, Bf 109 i Bf 110 przy czym na Bf 110 montowano po dwa pod każdym ze skrzydeł((Szczegółowy opis działania całego systemu znajduje się pod poniższym adresem. Znajduje się tam również schematyczne ujęcia sposobu ataku formacji bombowców zarówno z przodu jak i z tyłu. <http://www.germanluftwaffe.com/archiv/Dokumente/ABC/b/Bordwaffen/21%20cm%20Wurfgranate/21%20%20Wurfgranate%20BR%20Gereat.html> [12.01.2011])). Poza pociskami 21cm Niemcy pracowali jeszcze nad innymi pociskami rakietowymi(( Wykaz rakiet opisany został w Unterluss Report No.295, Teil X Ungesteuerte und gesteurte Raketen i w Teil XI, Raketen – Abschußgeräte, powstałym pod kierownictwem Ing. Bühlera i Sörensena w 1948 roku w Work Center Unterlüss.)), ale nie znalazły one zastosowania na masową skalę. Z pewnością ciekawym był projekt oznaczone jako R4M „Orkan” i RZ – Bordkraketen((Zwłaszcza RZ 65 które miały mieć wersję przeciwlotniczą i przeciwpancerną. Konieczność konstrukcji rakiet do zwalczania celów przeciwpancernych była przez Niemców doskonale rozumiana. Nawet pociski przeciwpancerne o specjalnym rdzeniu były skuteczne jedynie podczas bezpośredniego trafienia w pancerz. W przypadku zastosowania dodatkowych ekranów na pancerzach czołgów ich skuteczność byłą znikoma. Podobnie miało się zresztą w przypadku lotniczych pocisków przeciwpancernych. Wszelkie przeszkody przed zasadniczym celem obniżał skuteczność podczas trafienia. Mowa tu o kalibrze 30 i 37 mm. Działka 50mm z tym pociskiem osiągały jeszcze pożądaną skuteczność, ale były one zbyt ciężkie jak na montaż w samolotach. Podczas testów celności RZ 65 okazało się, że osiągają one gorsze wyniki niż pociski z działka MG FF, które przy wystrzeleniu 544 sztuk dawały celność rzędu 26%. Dla RZ 65 celne trafienia zostały odnotowane w przypadku 15%. H.J. Nowarra, German guided missiles, Atglen 1993, s. 5.)). Dopracowanie i wprowadzenie ich do użycia spowodowałoby drastyczna zmianę układu sił. Zwłaszcza w przepadku uzbrajania w rakiety R4M(( R4M oznaczał skrót od R – rakieta, 4 – o masie 4 kilogramów, M – Minenkopf – głowica burząca.)) Messerschmittów Me 262 osiągano bardzo dobre efekty((Spory zbiór dokumentów opisujących działanie i próby nad R4M dostępny jest pod adresem <http://www.germanluftwaffe.com/archiv/Dokumente/ABC/f/Flakraketen/R4M%20Orkan/R4M%20Orkan.html> [12.01.2011])).
Również samoloty Me 410 wyposażano w rakiety W.Gr 21 montowane podobnie jak w przypadku Bf 110 po dwa pod każdym ze skrzydeł((Tutaj testowano również wyrzutniki bębnowe montowane w komorze kadłubowej pozwalające zabrać większą liczbę pocisków.)). Okres w którym możliwe był zastosowanie ciężkich samolotów myśliwskich był stosunkowo krótki i po wprowadzeniu przez Aliantów myśliwców osłony dalekiego zasięgu poziom strat był nieakceptowalny. W 1944 roku produkcję wstrzymano, a jednostki Zerstörer rozwiązano(( G.Punka, Messerschmitt Me 210/410 in action, Carrollton 1994, s. 44.)).
Dużą zaletą wdrożonych zestawów 21cm była prostota konstrukcji. Produkcja nie wymagała dużej liczby wykwalifikowanego personelu, ani znacznego nagromadzenia specjalistycznych urządzeń jak to miało miejsce w przypadku wytwarzania działek czy karabinów. Co równie istotne konstrukcja nie wymagała użycia dużej ilości deficytowych materiałów. Obsługa serwisowa była również ograniczona i odtwarzanie gotowości bojowej samolotu mogło przebiegać błyskawicznie. Zestaw nie był również wrażliwy na niskie temperatury. Problem zamarzania i konieczności ogrzewania oraz odpowiedniego smarowania w tym przypadku nie istniał.
Podsumowanie
O ile użycie bomb na maszynach myśliwskich było stosunkowo rozbudowane i zaawansowane o tyle pociski rakietowe dopiero raczkowały i ich procentowy udział w atakach był niewielki. Dopiero wojna doprowadziła do dynamicznego rozwoju tej gałęzi uzbrojenia i miało to miejsce u wszystkich walczących stron. Niemcy na tym polu nie zostali w tyle, ale stopień zaawansowania najbardziej obiecujących konstrukcji był zbyt mały by można je było wprowadzić do pierwszej linii i by mogły one mieć jakikolwiek istotny wpływ na przebieg wojny. Jedynie projekty z końca wojny przedstawiały wysoką wartość rokując szanse na skuteczniejsze zwalczanie formacji ciężkich bombowców, ale tempo rozpadu III Rzeszy było zbyt duże by możliwe było wprowadzenie ich na szeroką skalę. Problemem ówczesnych pocisków rakietowych była niska celność. O ile w przypadku ostrzału z broni lufowej nie stanowiło to aż takiego problemu z racji możliwości korekty ognia i większego zapasu amunicji o tyle w przypadku przenoszenia 2 do 4 rakiet tego marginesu nie było. Korzystając ze standardowo zabudowanych celowników nie można było liczyć na precyzję prowadzonego ognia. Dodatkowo montaż tego typu rakiet na Fw 190 powodował spadek prędkości aż o 50 km/h. Znacząco malał również pułap maksymalny.
Użycie pocisków rakietowych na samolotach myśliwskich to kolejny element współczesnej myśliwskiej maszyny wielozadaniowej, który miał swe początki właśnie w okresie II wojny światowej. Niekierowane pociski o dalece doskonalszej konstrukcji są użytkowane do dzisiaj przez lekkie maszyny wsparcia – do walki w powietrzu używane są już niezwykle zaawansowane i precyzyjne rodzaje kierowanych pocisków zdolnych do rażenia celów odległych nawet o dziesiątki kilometrów. Początki uzbrojonych w ten sposób maszyn to właśnie końcowy okres II wojny światowej.
Bibliografia:
Źródła:
<http://www.germanluftwaffe.com/archiv/Dokumente/ABC/b/Bordwaffen/21%20cm%20Wurfgranate/21%20%20Wurfgranate%20BR%20Gereat.html> [12.01.2011]
<http://www.germanluftwaffe.com/archiv/Dokumente/ABC/f/Flakraketen/R4M%20Orkan/R4M%20Orkan.html> [12.01.2011]
D.(Luft)T.2190 A-7 bis A-9 Teil 8c, Fw 190 A-7 bis A-9, September 1944.
Deichmann P., Luftwaffe Methods in the Selection of Offensive Weapons, part 1, s. 73 <http://www.afhra.af.mil/shared/media/document/AFD-090521-078.pdf>
Unterluss Report No.295, Teil X Ungesteuerte und gesteurte Raketen i w Teil XI, Raketen – Abschußgeräte
Opracowania:
Nowarra H.J., German guided missiles, Atglen 1993.
RodeikeP., Focke Wulf JagdflugzeugFw 190 A, Fw 190 „Dora” Ta 152 H, Eutin 1998.
dr Krzysztof Kuska
Zdjęcie” Messerschmitt Me 262 z rakietami R4M – źródło – Wikimedia Commons