1 września 2014 roku przypadnie 75 rocznica wybuchu drugiej wojny światowej. W Poznaniu ten dzień będzie świętowany już od godziny 13.00. Pierwszym akordem obchodów rocznicy będzie uroczyste otwarcie wystawy Lotnicy Armii „Poznań” przygotowanej przez Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych. Ekspozycja będzie się znajdować na terenie Muzeum Uzbrojenia na poznańskiej Cytadeli.
Lotnictwo to temat cieszący się Polsce od szeregu lat znacznym zainteresowaniem. Jednakże opisując lotnicze zmagania na polskim niebie przyjęło się poprzestawać na szczeblu eskadry, bądź zwracać uwagę na samoloty, a nie na ludzi, którzy je obsługiwali. Zaplanowana na wrzesień wystawa podchodzi do tego zagadnienia w inny sposób. Głównym celem jest ukazanie losów ludzi, którzy tworzyli lotnictwo Armii „Poznań”.
Wybranych zostało 19 postaci, oficerów sztabu lotniczego armii, dowódców eskadr i młodszych oficerów oraz podoficerów personelu latającego. Autorzy wystawy pragną uzmysłowić zwiedzającym, jak różnorodne elementy złożyły się na pojęcie Lotników Armii „Poznań”, z jak różnych środowisk ci lotnicy się rekrutowali i jak biegły koleje ich życia po przegranej kampanii.
Wśród bohaterów wystawy znajdą się weterani wojny polsko-ukraińskiej 1918-1919, wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920, a nawet pierwszej wojny światowej. Liczebnie przeważać będą jednak lotnicy ukształtowani przez polski system szkolenia lotniczego, zwłaszcza absolwenci Szkoły Podchorążych Lotnictwa, czyli słynnej Szkoły Orląt.
Wywodzili się oni z różnych zakątków II Rzeczypospolitej. Różnili się pochodzeniem społecznym i poglądami politycznymi. Byli wśród nich zawodowi oficerowie i podoficerowie, lotnicy z rezerwy oraz podchorążowie-absolwenci XII Promocji Szkoły Podchorążych Lotnictwa.
Grupę tę łączyła służba w Armii „Poznań” we wrześniu 1939 roku. W składzie armii generała Tadeusza Kutrzeby walczyli od pierwszego do szesnastego dnia drugiej wojny światowej. Za sterami przestarzałych P.11c bronili Wielkopolski przed nalotami niemieckich bombowców. W kabinach „Karasi”, „Czapli” i „Lublinów” byli „oczami” sztabu armii. Brali udział w największej batalii kampanii polskiej 1939 roku – bitwie nad Bzurą. 16 września wieczorem, ze względu na beznadziejne położenie sił polskich nad Bzurą, wydany został rozkaz rozwiązujący lotnictwo Armii „Poznań”. Sprawne samoloty odleciały na wschód, natomiast personel pomocniczy wraz z resztą personelu latającego podjął próbę przebicia się do Warszawy. W stolicy weszli w skład Lotniczego Batalionu Szturmowego, a po kapitulacji miasta starali się kontynuować walkę w szeregach Związku Walki Zbrojnej (późniejszej Armii Krajowej).
Losy pozostałych układały się różnie. Niektórzy uciekając przed oddziałami niemieckimi przedostali się na tereny Polski wschodniej, tam trafili do niewoli radzieckiej. Część z nich zginęła w Katyniu i innych obozach kaźni. Inni zdołali przetrwać w łagrach, po czym wydostali się ze Związku Radzieckiego w składzie II. Korpusu Polskiego, bądź 1. Armii Wojska Polskiego.
Największa chwała spotkała pilotów, którzy we wrześniu 1939 roku ewakuowali się przez Rumunię, bądź Węgry do Francji. Kontynuowali oni wojnę w powietrzu walcząc pod niebem Francji, uczestnicząc w bitwie o Anglię i dalszych zmaganiach lotniczych nad Europą Zachodnią. Wśród tej grupy nie brakowało asów myśliwskich drugiej wojny światowej.
Pewna część zginęła w czasie walk w powietrzu, bądź została zamordowana w niewoli. Po zakończeniu drugiej wojny światowej nadal żyła jednak dość liczna grupa Lotników Armii „Poznań”. Nie wszyscy z nich zdecydowali się na powrót do Polski. Weterani decydujący się powrócić nad Wisłę spotykali się z dość chłodnym przyjęciem, które w okresie stalinowskim (na przełomie lat 40-tych i 50-tych) przerodziło się w szykany i aresztowania. Podobnego traktowania doświadczyli członkowie Wydziału Lotniczego Armii Krajowej. Dopiero po upływie kilkunastu lat miejsce bezpodstawnych oskarżeń zajął szacunek dla dokonań Lotników Armii „Poznań”.
