Reklama usług na łamach „Gazety Kieleckiej” w latach 1918-1926

Streszczenie Summary
„Gazeta Kielecka” w latach 1918-1926 była dla czytelnika nie tylko głównym źródłem wiadomości z otaczającego ich świata, ale również jednym z czołowych publikatorów anonsów reklamowych. Z przeprowadzonej kwerendy wynika, iż najczęściej na szpaltach czasopisma gościły anonse reklamowe nadawców z branży usługowej. Wśród tej gałęzi gospodarki dominowały ogłoszenia miejscowych lekarzy medycyny oraz placówek kulturalno-rozrywkowych, tj. kin i teatrów. Bardzo często czytelnik, mógł natrafić na reklamy osób i instytucji prowadzących kursy maturalne bądź innego typu działalność edukacyjną. Swoje inseraty wystosowywali, również przedstawiciele banków, pralni czy instytucji transportowo-przewozowych, ale w zdecydowanie mniejszym zakresie, niż wyżej wymienione działy.

„Gazeta Kielecka” was not only the main source of information from the world, but also one of the leading publishers of advertisements. The results of the research done for this article’s purpose show, that the main advertised in the newspaper was services branch. Advertisements of local medics and culture-entertainment places, such as cinemas and theatres dominated. A potential reader might have often noticed advertisements of persons and institutions teaching for maturity exams or practicing other educational activity. In addiction, banks, laundries and transport institutions had their advertisements printed in the newspaper, but on a smaller scale.

Hasła indeksowe Key Words
reklama, „Gazeta Kielecka”, prasa, usługi advertising, „Gazeta Kielecka”, press, services

Ogłoszenia reklamowe, zarówno wielkie afisze jak i drobne anonse stanowią dla badaczy przeszłości cenne źródło historyczne. Świadczy o tym dość bogata literatura przedmiotu((Do najważniejszych opracowań naukowych należą: Z. Bajka, Krótka historia reklamy na świecie i w Polsce, [w:] „Zeszyty Prasoznawcze” 1993, z. 3−4, s. 16−47; S. Batko, Reklama w przemyśle i handlu, Kraków 1916; O. Bergmann, Kondycja reklamy prasowej i jej rynku w Drugiej Rzeczypospolitej w świetle prasy specjalistycznej, [w:] „Rocznik historii prasy polskiej”, 2014 t. XVII, z. 3; M. Brzostowski, Reklama prasowa, Warszawa 1976; D. Dennison, L. Tobey, Podręcznik reklamy. Jak zdobyć rozgłos, nie wydając fortuny na reklamę, Lublin 1994; A. Kowal-Orczykowska, W niewoli reklamy? Percepcja ukrytych przesłań reklamy prasowej, Kraków 2009; A. Janiak-Jasińska, Aby wpadło w oko. O reklamie handlowej w Królestwie Polskim w początkach XX w. na podstawie ogłoszeń prasowych, Warszawa 1998; H. Kurta, Reklama prasowa, Warszawa 1969; E. Łukasiewicz, Reklama, Warszawa 1913; W. Macierzyński, Reklama handlowa w prasie Królestwa Polskiego w drugiej poł. XIX i początkach XX wieku, Radom 2004; Idem, Reklama handlowa w „Gazecie Radomskiej” w latach 1884-1917, Radom 2004; J. E. Perczak, O reklamie której nie było? Polska reklama prasowa w latach 1945-1989, Warszawa 2010; ; A. Pitrus, Zrozumieć reklamę, Warszawa 1999.)).

W pierwszych latach niepodległości Drugiej Rzeczypospolitej głównym publikatorem reklamy, mimo rozwoju innych mediów, była przede wszystkim prasa. Nie inaczej sprawa się miała w międzywojennych Kielcach.

Głównym organem prasowym Kielecczyzny była wówczas „Gazeta Kielecka”, założona w 1870 r., funkcjonująca z przerwami do 1945 r.((Ostanie numery czasopisma ukazały się w lutym 1945 r. M. Banaszek, „Gazeta Kielecka” (1870-1945): jej ideowo-polityczne i edytorskie przemiany, [w:] „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1990, z. 2, s. 46.)) Stanowiła podstawowe źródło wiedzy o wydarzeniach dziejących się w mieście, kraju i za granicą.

W ciągu kilkudziesięciu lat funkcjonowania pismo kilkukrotnie zmieniało redaktorów naczelnych oraz profil polityczny. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości periodykiem kierował Edmund Massalski. Absolwent wydziału filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, nauczyciel przyrody w jednym z kieleckich gimnazjów. Aktywnie uczestniczył w życiu publicznym miasta, działając w Towarzystwie Biblioteki Publicznej oraz Polskim Towarzystwie Krajoznawczym((Edmund Massalski (1866-1975), [w:] „Studia Kieleckie” 1975, t. 4. s. 113-119; W. Obara, B. Szabat, „Gazeta Kielecka” pismo regionalne ziemi kieleckiej w latach 1870-1918, [w:] „ Kieleckie Studia Historyczne” 1992, t. 10, s. 120.)).

„Gazeta” w tym czasie stała się pismem o profilu liberalno-demokratycznym, wspierającym poczynania ekip rządowych. Do najważniejszych publikacji tego okresu należą opowiadania uczestniczki rewolucji październikowej – Niny Kąkolewskiej, zamieszczane na szpaltach pisma za namową Stefana Żeromskiego oraz wiersze satyryczne inż. Mieczysława Szmidta. Po odejściu E. Massalskiego w sierpniu 1925 r., stanowisko redaktora naczelnego objął jego współpracownik – Jan Dołęgowski, który do pracy w redakcji namówił jednego z aktywniejszych kieleckich działaczy społecznych – Tadeusza Jackowskiego((M. Banaszek, „Gazeta Kielecka (1870-1945)…, s. 40.)).

Od 1918 r. do wybuchu II wojny światowej zmianom ulegała także częstotliwość ukazywanie się czasopisma. Do 23 stycznia 1921 r. gazeta wychodziła codziennie oprócz poniedziałku i dni po ważniejszych świętach kościelnych i państwowych. Następnie od listopada 1922 do końca 1924 roku wychodziła co tydzień w niedzielę, choć w nagłówku nadal informowała czytelnika, że wychodzi codziennie oprócz dni poświątecznych. Z kolei od stycznia następnego roku pismo można było kupić dwa razy w tygodniu tj. w czwartek i w niedzielę.

Pojedynczy numer czasopisma liczył zwykle 2 lub 4 strony, bardzo rzadko 6 lub 8 formatu A4. Tekst drukowano zazwyczaj w układzie 3-4 szpaltowym.

Periodyk w okresie redagowania przez E. Massalskiego i J. Dołęgowskiego wspierany był finansowo głównie przez trzy źródła. Pierwsze z nich stanowiło publikowanie licytacji majątków ziemskich przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie za niepłacenie w terminie rat, drugie ogłoszenia komorników sądowych i trzecie najważniejsze, wpływy z anonsów reklamowych nadsyłanych przez ogłoszeniodawców((J. Jerzmanowski, W starych Kielcach, Kraków 1975, s. 152.)).

Mając powyższe na uwadze autor niniejszego artykułu podjął się próby analizy ogłoszeń reklamowych zamieszczanych na szpaltach kieleckiego czasopisma.

Podjęto tematykę anonsów zamieszczanych na łamach „Gazety Kieleckiej” w latach 1918-1926. Wybrano takie ramy czasowe, mając na celu ukazanie intensywności akcji reklamowej prowadzonej na stronach periodyku w okresie odbudowy gospodarczej Drugiej Rzeczypospolitej i samego miasta Kielce.