Poznań jako Garnizon Lotniczy w latach 1945-2024

przez

Lotnictwo wojskowe zajmuje szczególne miejsce w historii światowego oręża. Już na początku XX wieku, w kilka lat po pierwszym locie braci Wright, podjęto próbę wykorzystania aparatów latających do celów wojskowych. W okresie międzywojennym, za sprawą teorii Giulio Douheta o decydującej roli lotnictwa w przyszłej wojnie, systematycznie zwiększano potencjał bojowy lotnictwa, które w czasie II Wojny Światowej bezsprzecznie udowodniło swoją przydatność i skuteczność.

Rozwój naszego lotnictwa wojskowego po zakończeniu II Wojny Światowej stanowi istotny rozdział dziejów Wojska Polskiego. Z każdym rokiem systematycznie wzrastało znaczenie nowego rodzaju Sił Zbrojnych, a samolot stał się jednym z najbardziej manewrowych i ofensywnych środków współczesnego pola walki. Niemałą rolę w rozwoju Polskich Sił Powietrznych odegrał i nadal odgrywa Garnizon Lotniczy Poznań. Dysponuje on dwoma lotniskami. Lotniskiem Ławica będącym pod zarządem cywilnych władz lotniczych, na którym dla potrzeb lotnictwa wojskowego wydzielona została infrastruktura w północnej części lotniska (część południową zajmują podmioty lotnictwa cywilnego) oraz lotniskiem Krzesiny, które do 1954 roku było pod zarządem stacjonujących tam wojsk ze ZSRR. Na wymienionych lotniskach oraz w innych punktach miasta stacjonowały takie jednostki jak: 7. Samodzielny Pułk Lotniczy Bombowców Nurkujących (1947-1950), 21. Pułk Lotnictwa Zwiadowczego (1951–1954), 11. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPL (1950-1954), 3. Korpus Lotnictwa Myśliwskiego (1952-1956), 3. Korpus Lotnictwa Mieszanego (1956-1957), Dowództwo Lotnictwa Operacyjnego (1957-1968), Dowództwo Wojsk Lotniczych (1968-1990), 4. Korpus Lotniczy (1990-1998), 2. Brygada Lotnictwa Taktycznego (1998-2008), 2. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego (2009 – do chwili obecnej), a dowódcy tych jednostek byli dowódcami Garnizonu Poznań. W ramach przekształceń, jakie miały miejsce w Wojsku Polskim po 1990 roku, Wojska Lotnicze, 4. Korpus Lotniczy i 2. Brygada Lotnictwa Taktycznego przestała istnieć. Tym samym ich losy stanowią zamknięty rozdział. Pozostało tylko 2. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego i 31. Baza Lotnictwa Taktycznego.

1. Poznań jako Garnizon Lotniczy w latach 1945-1967

W nowej rzeczywistości – po zakończeniu II Wojny Światowej pierwszy Polski Pułk Lotniczy pojawił się na lotnisku Poznań-Ławica dopiero w dniu 12 kwietnia 1947 roku. Był to 7. Samodzielny Pułk Lotniczy Bombowców Nurkujących, jako JW 1462. Jedyna Polska jednostka bombowa tego okresu. Został powołany do istnienia na podstawie rozkazu Nr 019 z dnia 22 stycznia 1946 roku, Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego, a miejscem bazowania była Leźnica Wielka koło Łęczycy. Pierwszym Polskim dowódcą pułku został mjr pil. Szczepan Ścibior, a w dniach 12-14 kwietnia 1947 roku, jednostka ta została przebazowana na lotnisko Poznań-Ławica. Podstawowym samolotem eksploatowanym przez pułk (w okresie ponad czterech lat) był bombowiec nurkujący Pe-2. Były to samoloty wyprodukowane podczas II wojny światowej. Na uzbrojenie Polski trafiła głównie wersja Pe-2 FT opracowana w 1942 roku. W dniu 1 września 1949 roku, pułk miał na stanie: 40 Pe-2, 4 UPo-2, 9 Po-2/ CSS-13 ( CSS-13 Polska wersja Po-2).

Z końcem 1949 roku, zapadły decyzje o wprowadzeniu na uzbrojenie nowych samolotów bombowych typu Tupolew Tu-2. Była to konstrukcja już cokolwiek przestarzała, bowiem jego produkcję zakończono w 1948 roku, po zbudowaniu 2 527 maszyn. Pierwsze bombowce Tu-2 pojawiły się w Polsce w styczniu 1950 roku. W niedługim czasie dostarczono kolejne maszyny co pozwoliło na przezbrojenie 1 Eskadry z samolotów Pe-2 na Tu-2. Wraz ze zmianą uzbrojenia pułk został przemianowany na 7. pułk lotnictwa bombowego i 23 października 1950 roku przebazowany na lotnisko Malbork. Nie oznaczało to jednak, że samoloty Pe-2 i Tu-2 opuściły całkowicie lotnisko Poznań-Ławica. Na lotnisku pozostały dwie eskadry: szkolna i rozpoznawcza. Do zadań rozpoznawczych wykorzystywano obydwa typy samolotów. Ale było to tylko rozpoznanie wzrokowe. Potrzeba posiadania typowo rozpoznawczych (wyposażonych w aparaty fotograficzne) samolotów była nagląca. Dlatego na podstawie Rozkazu Nr 0036/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 kwietnia 1951 roku, przystąpiono do formowania 21. Pułku Lotnictwa Zwiadowczego, jako JW 1295. Pułk zorganizowano na bazie Eskadry Lotnictwa Zwiadowczego. Na lotnisku Ławica pułk bazował do maja 1954 roku, kiedy to został przebazowany na lotnisko Bielice koło Sochaczewa.

W ramach sześcioletniego planu rozbudowy lotnictwa wojskowego rozkazem organizacyjnym Ministra Obrony Narodowej nr 070/Org. z 11 lipca 1950 roku dowódca Wojsk Lotniczych otrzymał zadanie sformowania do grudnia 1950 roku na lotnisku Poznań-Ławica, bud. 7 – 11. pułk lotnictwa myśliwskiego (plm) OPL, jako Jednostkę Wojskową nr 37792. Wyposażenie pułku stanowiły samoloty myśliwskie Jak-9P. Na dowódcę pułku wyznaczono zastępcę komendanta OSL do spraw pilotażu podstawowego z Dęblina mjr. pil. Zygmunta Ostrowskiego, byłego oficera PSP na Zachodzie, pilota 318. Dywizjonu Myśliwsko-Rozpoznawczego „Gdańskiego”. Objął on stanowisko 14 października 1950 roku. Pod względem logistycznym nowo powstały pułk był zaopatrywany przez nowo powstały na tym lotnisku 31. batalion obsługi lotniska. Zgodnie z rozkazem formowanie pułku miało się odbyć w okresie od 1 października do 1 grudnia 1950 roku. Proces formowania 11. plm OPL był bardzo trudny. Brakowało personelu i sprzętu. Jednocześnie na lotnisku Poznań-Ławica funkcjonował 21. pułk lotnictwa zwiadu, Eskadra Szkolna samolotów Pe-2 i 7. pułk lotnictwa bombowego (plb) z samolotami Pe-2 i Tu-2. Na lotnisku Ławica było bardzo ciasno, dlatego zarządzający lotniskiem wojskowi ze ZSRR, wyrazili zgodę na chwilowe przebazowanie 11. plm OPL na lotnisko Poznań-Krzesiny. Po przebazowaniu 7. plb na lotnisko Malbork – 11. plm OPL powrócił na lotnisko Poznań-Ławica, gdzie dokończył proces formowania i rozpoczął służbę w składzie dwóch eskadr, dysponując samolotami Jak-9M i Jak-9P. Oprócz samolotów bojowych pułk miał na swoim wyposażeniu samoloty szkolne Jak-9W, Jak-11 oraz Po-2.

W kwietniu 1951 roku 11. plm OPL po raz kolejny przebazowany został na lotnisko Krzesiny, które nadal zarządzane było przez wojska ze ZSRR. Tym razem przyczyną przebazowania była budowa na lotnisku Poznań-Ławica nowej drogi startowej o wymiarach 1 950 m x 50 m. Dla pułku Krzesiny stały się odtąd miejscem stałego bazowania, ponieważ Rozkazem MON nr 096/Org. z 28 marca 1952 roku w kwietniu 1952 roku ustanowiono stałe bazowanie pułku na lotnisku Poznań – Krzesiny przy ul. Silniki3. Przejęcie lotniska Poznań-Krzesiny we własny zarząd nastąpiło jednak dopiero w 1954 r. po opuszczeniu lotniska przez wojska ze ZSRR. We wrześniu 1952 r. część personelu 11. plm OPL przeszkolono na samoloty z napędem turboodrzutowym. Podstawowym sprzętem miały być samoloty typu Jak-23.

Pod względem materiałowo-technicznym na lotnisku w Poznaniu – Krzesinach pułk był zaopatrywany przez 55. batalion obsługi lotnisk (bol) „OB” (JW 3866)4, podporządkowany w tym czasie 12. Brygadzie Lotniczo-Technicznej (BLT) z Poznania, JW 32855.

Znamienne dla 11. plm OPL było to, że cały czas podlegał bezpośrednio Dowództwu Wojsk Lotniczych, a powodem była specyfika pułku, bo mimo, iż z założenia miał być typowym pułkiem myśliwskim, to w rzeczywistości stał się jednostką przeszkalającą absolwentów OSL z Radomia na samoloty myśliwskie.

W grudniu 1951 roku (Rozkazem MON nr 0096/Org. z dnia 11 grudnia 1951 roku) zdecydowano wprawdzie włączyć pułk do nowo formowanej 11. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego (JW 3316) w Świdwinie i przebazować go na stałe, na lotnisko Zegrze Pomorskie, ale wobec załamania się planu przyspieszonego rozwoju lotnictwa pułk nadal pozostał w podległości Dowództwa Wojsk Lotniczych na lotnisku Poznań-Krzesiny. Zmniejszono wówczas liczbę i skład dywizji lotniczych do dwu-pułkowych. W tych okolicznościach w dniu 19 listopada 1952 roku, ukazał się rozkaz MON nr 0078/Org, zgodnie z którym, z dniem 31 grudnia 1952 roku 11. plm OPL wszedł w skład nowo powołanej 6. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego (DLM) we Wrocławiu (wraz z 3. plm stacjonującym na lotnisku Wrocław-Strachowice). Pomimo tego nadal znajdował się w bezpośrednim podporządkowaniu Dowództwa Wojsk Lotniczych, ponieważ nieprzerwanie głównym zadaniem pułku było szkolenie nowych adeptów OSL z Radomia.

15 grudnia 1952 roku obowiązki dowódcy 11. plm objął kpt. pil. Franciszek Kamiński, późniejszy generał brygady i dowódca 9. i 10. DLM oraz Lotnictwa Operacyjnego. Jesienią 1953 r. ze względu na przezbrojenie 11. plm OPL w samoloty MiG-15, część Jaków-23 zostało przekazanych do 21. pułku lotnictwa zwiadowczego w Poznaniu-Ławicy oraz do formującej się eskadry OSL-5 bazującej w Tomaszowie Mazowieckim.

W lipcu 1951 r. na podstawie rozkazu MON przemianowano Dowództwo Wojsk Obrony Przeciwlotniczej na Dowództwo Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju6 (WOPLOK). W 1952 r. Dowódcy WOPLOK podporządkowano lotnictwo myśliwskie tylko pod względem operacyjnym. Dla zapewnienia dowodzenia wszystkimi środkami OPL w końcu 1954 r. z Dowództwa Wojsk Lotniczych i Dowództwa Obrony Przeciwlotniczej OK powstało jedno zintegrowane Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju7.

Na podstawie zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP nr 0329/Org. z 25 września 1953 roku na lotnisku w Poznaniu-Krzesinach, do 1 grudnia 1953 roku, sformowano 8. dywizjon zabezpieczenia ślepego lądowania jako Jednostkę Wojskową 59668 (w skład dywizjonu wchodziła: dalsza i bliższa radiolatarnia prowadząca z radionamiernikiem i systemem świetlnym oraz radiolokacyjny system ślepego lądowania RSP-5), który włączono w skład batalionu lotniczo–technicznego (blt). Dywizjon zabezpieczenia ślepego lądowania miał zapewniać bezpieczne warunki samolotom lądującym w nocy lub podczas niesprzyjających warunków atmosferycznych. Natomiast zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego WP nr 0178/Org. z 4 października 1957 roku dywizjon ten rozformowano do 1 grudnia 1957 roku, a sprzęt przekazano do kompanii ziemnego zabezpieczenia lotów, która wchodziła w skład 53. batalionu lotniczo-technicznego.

W okresie od 11 września 1954 do 1 marca 1955 roku, na bazie dwóch eskadr 11. plm OPL stacjonujących w Poznaniu-Krzesinach sformowano 62. Pułk Szkolno-Treningowy Lotnictwa Myśliwskiego9. Natomiast 11. plm OPL w składzie jednej eskadry przebazowano do Debrzna, gdzie po uzupełnieniu został włączony w skład 10. DLM OPL OK ze Słupska. 62. pułk, podobnie, jak wcześniej 11. plm OPL podporządkowano dowódcy 6. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego z Wrocławia, ale zadania otrzymywał bezpośrednio z Dowództwa Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. W 1956 roku pułk wyszedł z podporządkowania 6. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego i podlegał bezpośrednio dowódcy Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju. Jednocześnie uległa zmianie nazwa pułku na 62. Samodzielny Pułk Szkolno-Treningowy Lotnictwa Myśliwskiego.

Powołanie do życia 14 maja 1955 r. w Pałacu Namiestnikowskim, w Warszawie, Układu Warszawskiego wymusiło zmiany w lotnictwie Polskim. Warto przypomnieć, że w 1957 roku, w celu usprawnienia obrony powietrznej przystąpiono, z inicjatywy wojskowego kierownictwa Układu Warszawskiego do projektowania nowych struktur i zmiany systemu dowodzenia w wojskach obrony przeciwlotniczej. Zaplanowano wtedy utworzenie trzech korpusów obrony powietrznej, rozwiniętych na określonym obszarze i odpowiedzialnych za osłonę najważniejszych obiektów znajdujących się w rejonach odpowiedzialności.

6 lipca 1957 r. minister Obrony Narodowej wydał rozkaz 0054/Org. nakazujący przeorganizowanie struktur wojsk OPL OK. Na podstawie tego dokumentu dowódca WL i OPL OK rozkazem nr 033/Org. z 24 lipca 1957 r. sprecyzował terminy i zasady formowania trzech korpusów obrony przeciwlotniczej z dowództwami: 3. KOPLOK we Wrocławiu – do 1 listopada 1957 r., 2. KOPLOK w Bydgoszczy – do 1 kwietnia 1958 r., 1. KOPLOK w Warszawie – do 1 czerwca 1958 r. W efekcie powyższych zmian w 1957 roku, 62. Samodzielny Pułk Szkolno-Treningowy Lotnictwa Myśliwskiego przeformowany został na 62. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPL i wszedł w podporządkowanie 3. Korpusu Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju z Wrocławia. W 1958 roku pułkowi nadano imię „Powstańców Wielkopolskich”, a w 1991 roku 62. plm tego imienia został pozbawiony. Po utworzeniu w 1962 r. WOPK, 62. plm OPL zmienił nazwę na 62. plm OPK i został podporządkowany pod 3. KOPK z Wrocławia.

Rozkazem MON nr 0096 z 11.12.1951 r. w Poznaniu-Ławicy przy ul. Szamotulskiej powstało dowództwo 3. Korpusu Lotnictwa Myśliwskiego (JW 2585)10 a jego pierwszym dowódcą został gen. bryg. pil. Grigorii Piataków. Korpus początkowo miał się składać z trzech dywizji lotnictwa myśliwskiego po trzy pułki lotnicze w każdej. Trudności w procesie formowania dywizji spowodowały, że zmniejszono liczbę znajdujących się w ich składzie pułków z 3 do 2. W skład Korpusu weszły 6. DLM (JW 2115) z Wrocławia z podporządkowanymi 3. plm z Wrocławia i 11. plm OPL z Poznania, 9. DLM (JW 2868) z Malborka z podporządkowanymi 29. plm z Ornety i 41. plm z Malborka oraz 11. DLM (JW 3316) ze Świdwina z podporządkowanymi 26. plm z Zegrza Pomorskiego i 40. plm ze Świdwina. Rozkazem MON nr 016/Org. z 15.05.1956 roku na bazie 3. Korpusu Lotnictwa Myśliwskiego w Poznaniu przy ul. Szamarzewskiego utworzono dowództwo 3. Korpusu Lotnictwa Mieszanego (JW 2585)11, a jego pierwszym dowódcą został gen. bryg. pil. Jan Frey-Bielecki, wyłączając z jego składu 6. DLM i wprowadzając dwie dywizje szturmowe 8. DLSz z Bydgoszczy (412., 5., 48. plsz) i 16. DLSz z Piły (6., 51., 53. plsz) oraz 15 DLB z Modlina (7., 33., 35. plb) i 21. samodzielny pułk lotnictwa rozpoznawczego z Sochaczewa. W 1957 roku jednostki korpusu stały się bazą do utworzenia lotnictwa operacyjnego.

Rozkazem MON nr 0054/Org. z 6 lipca 1957 roku na bazie 3. Korpusu Lotnictwa Mieszanego w Poznaniu przy ul. Kościuszki 92/98 powstało dowództwo Lotnictwa Operacyjnego (JW 2585)13, którego dowódcą został gen. bryg. pil. Jan Raczkowski. Była to konsekwencja zmian organizacyjnych, przeznaczenia oraz systemu dowodzenia w ramach sił włączonych do wojsk Układu Warszawskiego. Do zapewnienia funkcjonowania dowództwa i sztabu Lotnictwa Operacyjnego w warunkach stacjonarnych i polowych jako Armii Lotniczej przydzielono 8. pułk zabezpieczenia z Ławicy oraz 6 pułk łączności ze Śremu. Tym samym Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 0054/Org. z 6 lipca 1957 roku, na bazie klucza lotniczego dowództwa 3 Korpusu Lotnictwa Mieszanego, na lotnisku Poznań-Ławica została sformowana 17. Eskadra Lotnicza Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego14. Natomiast zarządzeniem szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 5 września 1969 roku eskadrę przeformowano na 17. Eskadrę Lotniczą Dowództwa Wojsk Lotniczych15. Zarządzeniem szefa sztabu Generalnego WP z dnia 15 października 1998 r. z dniem 31 marca 1999 roku eskadra została rozformowana. Na początku lat 60-tych XX wieku, z uwagi na techniczne zużycie samolotów Ił-10 oraz brak nowoczesnego samolotu szturmowego do bezpośredniego, ogniowego wsparcia wojsk na polu walki rozpoczęto wprowadzanie do pułków lotnictwa szturmowego zmodernizowanych samolotów myśliwskich, w szczególności Lim-6bis. Dlatego też wszystkie pułki lotnictwa szturmowego zmieniły nazwę na pułki lotnictwa myśliwsko–szturmowego (plmsz).Natomiast 3. plsz (wcześniej 5. plsz) z Bydgoszczy zmienił nazwę na 3. plmb16, gdyż został uzbrojony w ciężkie samoloty myśliwsko-bombowe Su-7BKŁ – nosiciele broni jądrowej. Dodano mu również samodzielność (splmb) i podporządkowano pod Dowództwo Wojsk Lotniczych.

  1. Poznań jako Garnizon Lotniczy w latach 1968-2024

Zarządzeniem szefa Sztabu Generalnego WP nr 032/Org. z 20.02.1968 r. na bazie dowództwa Lotnictwa Operacyjnego i Inspektoratu Lotnictwa, który mieścił się od 1962 do 1968 r. w Warszawie przy ul. Wawelskiej 7a, powstało w Poznaniu przy ul. Kościuszki 98/92 dowództwo Wojsk Lotniczych, których dowódcą został gen. dyw. pil. Jan Raczkowski. W 1990 r. w wyniku połączenia Wojsk Lotniczych i Wojsk Obrony Powietrznej Kraju powstało Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej z siedzibą w Warszawie przy ul. Żwirki i Wigury 103. Natomiast na podstawie zarządzenia szefa Sztabu Generalnego WP nr 013/Org. z 9 lutego 1990 roku przystąpiono do tworzenia w tych samych budynkach, które zajmowały Wojska Lotnicze w Poznaniu przy ul. Kościuszki 92/98, 4 Korpusu Lotniczego (KL), którego dowódcą został gen. dyw. pil. Franciszek Macioła. 4. Korpus Lotniczy powstał w wyniku połączenia w 1990 r. Wojsk Lotniczych (WL) z Wojskami Obrony Powietrznej Kraju (WOPK) i utworzenia jednego rodzaju Sił Zbrojnych RP – Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej (WLOP). Korpus sformowano na podstawie Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP nr 013/Org, z dnia 9 lutego 1990 r. i wydanego na jego podstawie Zarządzenia Dowódcy WLOP nr 025 z dnia 4 kwietnia 1990 r. Działalność w składzie WLOP 4. KL rozpoczął w dniu 1 lipca 1990 r., obok 1., 2. i 3. Korpusu Obrony Powietrznej.

Jako związek operacyjno-taktyczny 4. KL był przeznaczony do prowadzenia manewrowych działań bojowych w operacjach powietrznych, lądowych i morskich, w których miał wykonywać zadania osłony, wsparcia ogniowego i rozpoznawcze o charakterze operacyjnym i taktycznym, a także zadania transportowe i pomocnicze na korzyść wszystkich rodzajów wojsk. W jego skład włączono większość dawnych jednostek Wojsk Lotniczych w tym: 4. PDLM (JW 2868) z Malborka w składzie 2. plm „Kraków” z Goleniowa, 9. plm z Zegrza Pomorskiego i 41. plm z Malborka, 2. BDLMB (JW 4595) z Piły w składzie 6. plmb z Piły, 7. plbr z Powidza i 45. lpszb z Babimostu, 3. BDLMB (JW 3316) ze Świdwina w składzie 3. lpszb z Bydgoszczy, 8. plmb z Mirosławca i 40. plmb ze Świdwina oraz 32. plrt z Sochaczewa, 37. pśt z Leźnicy koło Łęczycy, 49. pśb z Pruszcza Gdańskiego, 56. pśb z Inowrocławia, 13. plt z Krakowa i inne jednostki lotnicze.

W 1998 roku, na podstawie rozkazu z 6 marca, rozwiązano dowództwo 4. Korpusu Lotniczego oraz 2. i 3. Dywizji Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego. Zarządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 listopada 1997 r., w tych samych budynkach co był 4. KL w Poznaniu przy ul. Kościuszki 92/98 utworzono dowództwo 2. Brygady Lotnictwa Taktycznego, a jej pierwszym dowódcą został płk dypl. inż. pil. Zenon Smutniak. W skład brygady weszły: 617. i 718. eskadra lotnictwa taktycznego z Powidza, a po rozformowaniu 3. KOP w 2007 r. 3. elt z Krzesin i 10.elt z Łasku. Obecnie znajduje się tam 2. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego (SLT), które powstało 1 stycznia 2009 na bazie 2. Brygady Lotnictwa Taktycznego. Podstawą do sformowania skrzydła była Decyzja MON nr Z-47/Org./P1 z 5 sierpnia 2008 r., następnie Decyzja MON nr Pf-51/Org./SSG/ZOiU-P1 z 18 sierpnia 2008 r. na podstawie, których Dowódca Sił Powietrznych wydał rozkaz nr Pf-198/Org. z 26 sierpnia 2008 roku o jego sformowaniu. Skrzydło jest strukturą mająca odpowiedzieć na wyzwania współczesnego pola walki oraz unowocześniania się polskich Sił Powietrznych. Obecnie pod 2. SLT podporządkowana jest: 31. BLT z Poznania-Krzesin wyposażona w nowoczesne 32 wielozadaniowe samoloty F-16 i 32. BLT z Łasku, która specjalizuje się w rozpoznaniu powietrznym i jest wyposażona w 16 samolotów F-16 oraz 16. Jarociński Batalion Budowy Lotnisk z Jarocina. 2. SLT do końca 2013 r., podlegało pod Dowództwo Sił Powietrznych w Warszawie, a od 1 stycznia 2014 r. podlega pod Dowództwo Generalne RSZ w Warszawie.

Bardzo ważnym elementem dowodzenia lotnictwem było Stanowisko Dowodzenia (SD) Wojsk Lotniczych „Koliber”, które znajdowało się w Forcie VII A w Poznaniu-Ławicy przy ul. Marcelińskiej. Od 1 września 1988 roku Stanowisko Dowodzenia Wojsk Lotniczych „Koliber” otrzymało status Jednostki Wojskowej o numerze 3088. Od 1 lipca 1990 roku zostało przemianowane na Stanowisko Dowodzenia 4. Korpusu Lotniczego. Od początku powstania do czasu rozformowania z dniem 30 marca 1999 roku, JW 3088, skoszarowana była w budynkach, na lotnisku Poznań-Ławica, a dyżury stan osobowy jednostki (służba operacyjna, służba ruchu lotniczego i służba meteorologiczna) pełnił w obiekcie „KOLIBER” w Forcie VII A Poznań–Ławica. W okresie istnienia SD, jako JW 3088 dowodzili nim: płk dypl. Paweł Walczak, a od 10 lutego 1997 r. do rozformowania, płk dypl. inż. nawig. Andrzej Pająk. Dowódcy SD podlegali bezpośrednio szefowi sztabu – zastępcy dowódcy Wojsk Lotniczych, a następnie szefowi sztabu – zastępcy dowódcy 4. KL.

W 1995 roku 62. pułk lotnictwa myśliwskiego z Poznania-Krzesin przyjął historyczny numer „3″ z wyróżniającą nazwą „Poznań”, a w 2000 r. 3. pułk lotnictwa myśliwskiego „Poznań” podobnie jak inne pułk i lotnicze został rozformowany. Na jego bazie w 2000 r. powstała 3. elt i 31. Baza Lotnicza, która w 2008 r. zmieniła nazwę na 31. Bazę Lotnictwa Taktycznego (BLT) i została podporządkowana pod 2. SLT z Poznania. 31. Baza Lotnictwa Taktycznego (JW 1156) powstała 1 kwietnia 2008 r. w Poznaniu-Krzesinach na bazie 31. Bazy Lotniczej, 3 i 6 eskadry lotnictwa taktycznego. Została włączona w struktury NATO i zmodernizowana, tak by móc obsługiwać samoloty F-16, w które wyposażone były 3. eskadra lotnicza „Poznań” i 6. eskadra lotnicza. Pierwsze 4 samoloty F-16 przyleciały do Bazy w Krzesinach 9 listopada 2006 r., z namalowanymi już na ich kadłubach biało-czerwonymi szachownicami. Na dzień 1 listopada 2023 r. w 31. BLT znajdowały się 32 samoloty F-16, po 16 samolotów w każdej eskadrze.

W latach 1970-1974 stacjonował w Poznaniu przy ul, Rolnej, 17. Pułk Radiotechniczny (prt), jako JW 1420. Z części rozformowywanego 17. prt sformowano do dnia 31 maja 1974 r. w Poznaniu-Babkach, 31. Batalion Radiotechniczny19, jako JW 2748, na podstawie Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego nr 061/Org. z dnia 11 września 1973 roku. Od początku istnienia batalion był podporządkowany 3. Brygadzie Radiotechnicznej z Wrocławia. Batalion w Poznaniu-Babkach funkcjonował do sierpnia 2003 roku, a następnie został przeniesiony w pobliże lotniska Wrocław–Strachowice.

12 maja 2003 r. w Poznaniu-Babki, w miejscu stacjonowania 31. brt, powstał 31. Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania20 (JW 3950), a pierwszym jego dowódcą został płk dypl. inż. pil. Ryszard Andryszczak. Do zadań ośrodka należała kontrola swojej strefy odpowiedzialności położonej w południowo-zachodniej części Polski, gdzie zabezpieczał dowodzenie i kierowanie siłami i środkami lotnictwa w powietrzu. 31. Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania (ODN) podlegał bezpośrednio Centrum Operacji Powietrznych (COP) w Warszawie-Pyrach, gdzie przekazywał informacje o sytuacji powietrznej. Z końcem 2010 roku 31. ODN został rozformowany, a na jego bazie sformowano funkcjonującą od 1 stycznia 2011 roku Mobilną Jednostkę Dowodzenia Operacjami Powietrznymi. W związku z dużą ilością katastrof lotniczych, 1 czerwca 1972 r. w Poznaniu, przy ul. Kościuszki 92/98 utworzono stanowisko Inspektora MON ds. Bezpieczeństwa Lotów, którym został gen. bryg. pil. Tadeusz Krepski. Instytucja ta zajmowała się tylko badaniem katastrof lotniczych w lotnictwie MON i MSWiA. Natomiast rozkazem szefa Sztabu Generalnego WP nr Z-174 z 17 maja 2004 r. powołano na bazie tej instytucji Inspektorat MON ds. Bezpieczeństwa Lotów, którego szefem został płk dypl. inż. pil. Ryszard Michałowski. Inspektorat zajmował się badaniem wypadków lotniczych w lotnictwie państwowym. Od 22 stycznia 2022 r. istnieje w Poznaniu Władza Lotnictwa Wojskowego MON, której szefem został gen. bryg. inż. pil. Robert Cierniak, w skład której wchodzi Komisja Badania Wypadków Lotniczych. Władza Lotnictwa Wojskowego jest jednostką organizacyjną Ministerstwa Obrony Narodowej właściwą w zakresie:

– pełnienia funkcji wojskowego organu nadzoru w zakresie systemu zdatności do lotu w SZ RP;

– zarządzania bezpieczeństwem i jakością w lotnictwie wojskowym;

– zarządzania procesami licencjonowania i certyfikacji personelu i sprzętu lotniczego.

W Garnizonie Lotniczym Poznań znajdowały się także takie jednostki, jak powstały w 1976 r. Ośrodek Opracowywania Wyników Rozpoznania Powietrznego, Zespół Estradowy Wojsk Lotniczych „Eskadra”, a od 1990 r. Zespół Estradowy WLOP (1960-1996), Redakcja Tygodnika „Wiraże” (1972-2011), Redakcja „Przeglądu Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej” oraz Orkiestra Reprezentacyjna Sił Powietrznych, która istnieje do dnia dzisiejszego, lecz podlega pod Dowództwo Garnizonu Warszawa.

  1. Podsumowanie

Po II Wojnie światowej w Garnizonie Poznań powstało wiele jednostek wojskowych: wojsk lądowych, logistycznych, administracyjnych, ale najwięcej lotniczych. W latach 50-tych XX wieku nastąpił dynamiczny rozwój lotnictwa nie tylko w Poznaniu, ale w całej Polsce. O rozmiarach rozbudowy Wojsk Lotniczych w omawianym okresie najlepiej świadczą niektóre dane porównawcze: w 1950 roku było 8 pułków lotniczych oraz 16 jednostek szkolnych i pomocniczych, natomiast w końcu 1955 roku Wojska Lotnicze liczyły 249 jednostek, w tym 28 pułków bojowych zorganizowanych w 10 dywizji lotniczych oraz 201 różnego typu jednostek szkolnych i pomocniczych. Odpowiednio do tego wzrósł też stan osobowy. Wojska Lotnicze liczyły w tym czasie 54 822 żołnierzy, w tym 1 600 pilotów21. W sumie w 1956 roku Wojska Lotnicze i OPLOK liczyły ponad 78 000 żołnierzy, czyli prawie siedmiokrotnie więcej niż przed 5 laty. W wymienionym roku w lotnictwie było 2080 samolotów z tego bojowych i szkolno-bojowych około 370, transportowych, szkolno-treningowych i łącznikowych około 62022. Podsumowując rozwój lotnictwa w latach 1950–1955, należy stwierdzić, że okres ten był najbardziej dynamiczny w powojennej historii tego rodzaju Sił Zbrojnych. Dotyczy to zwłaszcza pierwszych trzech lat, w czasie których czterokrotnie wzrosła liczba jednostek bojowych wraz z bazą techniczno-obsługową i lotniskową23

Ze względu na dużą ilość jednostek lotniczych, jakie powstawały i kończyły swoją służbę, a niektóre nadal istnieją, w Poznaniu mieszka wielu emerytów wojskowych. Dysponując tak dużym potencjałem intelektualnym w 1989 r., w Poznaniu, utworzono Zarząd Główny Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP, któremu obecnie podlega 17 Oddziałów powstałych w Garnizonach Lotniczych w Polsce, w tym powstały w 1994 r Oddział Poznański SSLWRP. W 2014 r. zostało utworzone w Warszawie, w miejscu funkcjonowania Dowództwa Sił Powietrznych, Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, które powstało w wyniku nie do końca przemyślanej reformy systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP z dnia 21 czerwca 2013 r. Reforma zlikwidowała z dniem 31.12.2013 r. konstytucyjne dowództwa Rodzajów Sił Zbrojnych w ich miejsce powołała z dniem 01.01.2014 r. niekonstytucyjne nowe Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, z siedzibą w Warszawie, przy ul. Żwirki i Wigury 103, którego pierwszym dowódcą został gen. broni inż. pil. Lech Majewski. Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych było odpowiedzialne za planowanie i realizację zadań mających na celu przygotowanie sił i środków Sił Zbrojnych RP do obrony granic państwa. Miało również za zadanie zapewnić bezpieczeństwo obywateli oraz wsparcie międzynarodowego pokoju w ramach zobowiązań sojuszniczych. Dowództwu Generalnemu RSZ podporządkowano Inspektoraty.

W skład struktury Dowództwa Generalnego RSZ w 2014 r. weszły:

  • Grupa dowódcy
  • Sztab
  • Inspektorat Wojsk Lądowych
  • Inspektorat Sił Powietrznych
  • Inspektorat Marynarki Wojennej
  • Inspektorat Wojsk Specjalnych
  • Inspektorat Szkolenia
  • Inspektorat Rodzajów Wojsk.

Z dowództwa Sił Powietrznych utworzono niewydolny Inspektorat Sił Powietrznych, z siedzibą w Warszawie, przy ul. Żwirki i Wigury 103, którego pierwszym inspektorem został gen. dyw. inż. pil. Jan Śliwka. Inspektoraty w Wojsku Polskim były, ale się nie sprawdziły. W 1968 r. z Inspektoratu Lotnictwa i Lotnictwa Operacyjnego utworzono Wojska Lotnicze, jako Rodzaj Sił Zbrojnych. Różnica pomiędzy Dowódcą Rodzaju Sił Zbrojnych, a Inspektorem Sił Powietrznych była taka, że dowódca Rodzaju Sił Zbrojnych był dysponentem drugiego stopnia środków finansowych, a Inspektor nie. Wszystko wskazuje na to, że prawdopodobnie zostanie zlikwidowane Dowództwo Generalne RSZ i Inspektoraty i powrócą konstytucyjne Rodzaje Sił Zbrojnych. W strukturze Inspektoratu Sił Powietrznych utworzono dwa Zarządy: Zarząd Sił Powietrznych, którego szef był zastępcą inspektora Sił Powietrznych i Zarząd Wojsk Radiotechnicznych. W 2017 r. utworzono Wojska Obrony Terytorialnej, jako Rodzaj Sił Zbrojnych RP, a w 2022 r. nowe Wojska Obrony Cyberprzestrzeni, jako specjalistyczny komponent Sił Zbrojnych RP.

Z byłych jednostek Sił Powietrznych pod Dowództwo Generalne RSZ w 2014 r. podporządkowano:

  • 1. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego ze Świdwina;
  • 2. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego z Poznania;
  • 3. Skrzydło Lotnictwa Transportowego z Powidza;
  • 4. Skrzydło Lotnictwa Szkolnego z Dęblina;
  • 3. Brygadę Radiotechniczną z Wrocławia;
  • Szefostwo Służby Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP z Warszawy;
  • Szefostwo Służby Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych RP z Warszawy;
  • Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego z Dęblina;
  • Centrum Szkolenia Sił Powietrznych z Koszalina;
  • 1. Ośrodek Radioelektroniczny z Grójca;
  • Zespół Wydawniczy Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych z Warszawy;
  • Klub Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych z Warszawy.

107-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości, 107-lecie Lotnictwa Polskiego i 122-lecie Lotnictwa Światowego, jest dobrą okazją do zaprezentowania tego bardzo ważnego garnizonu lotniczego, jakim jest Poznań, kolebka lotnictwa polskiego.

Dowódcy Garnizonu Lotniczego Poznań:

  • mjr pil. Szczepan Scibior – 12.04.1947-1947 – 7. Pułk Bombowców Nurkujących;
  • ppłk pil. Czesław Mankiewicz – 1947 – 7. Pułk Bombowców Nurkujących;
  • ppłk pil. Witold Pniewski – 1947-1948 – 7. Pułk Bombowców Nurkujących;
  • ppłk pil. Michał Bortnikow – 1948-1950 – 7. Pułk Bombowców Nurkujących;
  • mjr pil. Zygmunt Ostrowski – 14.10.1950 – 04.1951 – 11. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPL;
  • mjr pil. Andrej Dubowoj – 04.1951 – 1952 – 21. Pułk Lotnictwa Zwiadowczego;
  • gen. bryg. pil. Grigorii Piatakow – 1952 – 3. Korpus Lotnictwa Myśliwskiego;
  • płk/gen. bryg. pil. Fiodor Czeremuchin – 1952-1954 – 3. Korpus Lotnictwa Myśliwskiego;
  • gen. bryg pil. Jan Frey-Bielecki – 02.08.1954-05,1956 – 3. Korpus Lotnictwa Myśliwskiego;
  • gen. bryg. pil. Jan Frey-Bielecki – 05.1956 – 08.1956 – 3. Korpus Lotnictwa Mieszanego;
  • płk pil. Jan Raczkowski – 08.1956 – 02.12.1956 – p.o. 3. Korpus Lotnictwa Mieszanego;
  • płk pil. Jan Raczkowski – 02.12.1956 – 07.1957 – 3. Korpus Lotnictwa Mieszanego;
  • gen. bryg. pil. Jan Raczkowski – 07.1957 – 06.11.1963 – Lotnictwo Operacyjne;
  • gen. bryg. pil. Franciszek Kamiński – 07.11.1963 – 22.12.1967 – Lotnictwo Operacyjne;
  • gen dyw. pil. Jan Raczkowski – 23.12.1967 – 31.03.1972 – Wojska Lotnicze;
  • gen. dyw. pil. Henryk Michałowski – 11.03.1972 – 02.08.1976 – Wojska Lotnicze;
  • gen dyw. pil. Tadeusz Krepski – 02.08.1976 – 13.05.1983 – Wojska Lotnicze;
  • gen dyw. pil. Tytus Krawczyc -13.05.1983 – 04.09.1989 – Wojska Lotnicze;
  • gen. dyw. dr pil. Jerzy Gotowała24 – 04.11.1989 – 1990 – Wojska Lotnicze;
  • gen. dyw. pil. Franciszek Macioła – 1990 – 1998 – 4. Korps Lotniczy;
  • gen. bryg. prof. dr hab. Krzysztof Pajewski – 1998 – 17.05.2002 – WSO im. Stefana Czarnieckiego;
  • płk dypl. inż. Wojciech Andrzej Reszka – 2002 – 2008 – WSzW Poznań;
  • gen. bryg. dr inż. pil. Włodzimierz Usarek – 2008 – 31.12. 2013 – 2. SLT
  • gen. bryg. inż. pil. Dariusz Malinowski – 01.01.2014 – 08.12.2014 – 2. SLT;
  • gen. bryg. mgr inż. pil. Jacek Pszczoła – 09.12.2014 – 31.07.2018 – 2. SLT;
  • gen. bryg. dr inż. pil. Ireneusz Nowak – 31.07.2018 – 20.12.2021 – 2. SLT;
  • gen. bryg. mgr inż. pil. Tomasz Jatczak – 21.12.2021 – 31.01.2022 – cz.p.o. 2. SLT;
  • gen. bryg. mgr inż. pil. Tomasz Jatczak – 01.02.2022 – 18.03.2025 – 2. SLT;
  • gen. bryg. pil. Norbert Chojnacki – 19.03.2025 – do chwili obecnej – 2. SLT.

Wykaz nazw i numerów jednostek stacjonujących w Garnizonie Lotniczym Poznań w latach 1945-2024

L.pNazwa Jednostki WojskowejNumer JWMiejscowośćW latach
12345
1.7. Pułk Bombowców Nurkujących1462Poznań- Ławica12.04.1947-23.10.1950
2.11. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPL OK3779Poznań- Ławica11.07.1950-28.03.1952
3.11. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego OPL3779Poznań-Krzesiny, ul. Silniki28.03.1952-23.10.1954
4.31. Batalion Obsługi Lotniska2125Poznań-Ławica1950-
5.Eskadra Pułku Lotnictwa Zwiadowczego1295Poznań- Ławica11.07.1950-07.04.1951
6.21. pułk lotnictwa zwiadowczego1295Poznań-Ławica07.04.1951-05.1954
7.3. Korpus Lotnictwa Myśliwskiego2585Poznań-Ławica, ul. Lotnicza 511.12.1951-15.05.1956
812. Brygada Lotniczo-Techniczna3285Poznań1951-1967
9.55. batalion obsługi lotnisk „OB”3866Poznań-Krzesiny, Blok nr 111.12.1951-19.10.1954
10.8. dywizjon zabezpieczenia ślepego lądowania5966Poznań- Krzesiny25.09.1953-01.12.1957
11.62. pułk szkolno-treningowy lotnictwa myśliwskiego1524Poznań- Krzesiny01.03.1955-1956
12.62. samodzielny pułk szkolno-treningowy lotnictwa myśliwskiego1524Poznań-Krzesiny1956-1957
13.62. pułk lotnictwa myśliwskiego OPL1524Poznań-Krzesiny1957-1962

14.		62. pułk lotnictwa myśliwskiego OPK1524Poznań-Krzesiny1962-1990
15.62. pułk lotnictwa myśliwskiego1524Poznań-Krzesiny1990-2000
16.3. Korpus Lotnictwa Mieszanego2585Poznań ul. Lotnicza 515.05.1956-06.07.1957
17.Dowództwo Lotnictwa Operacyjnego2585Poznań. ul. Lotnicza 506.07.1957-1960
18.Dowództwo Lotnictwa Operacyjnego2585 w 1962 r. nr JW wycofanoPoznań ul. Kościuszki 92/981960-20.02.1968
19.Batalion Obsługi Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego2266Poznań-Ławica1957-1968
20.8. pułk zabezpieczenia2266Poznań-Ławica1968-1998
21.17. Eskadra Lotnicza Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego1902Poznań-Ławica31.08.1957-1969
22.Zespół Estradowy Wojsk Lotniczych „Eskadra”
Poznań ul. Kościuszki 421960-1990
23.Dowództwo Wojsk Lotniczych
Poznań ul. Kościuszki 92/9820.02.1968-01.07.1990
24.Stanowisko Dowodzenia Wojsk Lotniczych „Koliber”
Poznań-Ławica, Fort VII A, ul. Marcelińska1968-1988
25.17. Eskadra Lotnicza Dowództwa Wojsk Lotniczych1902Poznań Ławica1969-1990
26.17. pułk radiotechniczny1420Poznań, ul. Rolna1970-1974
27.Orkiestra Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego
Poznań1964-1970
28.Orkiestra Reprezentacyjna Wojsk Lotniczych
Poznań1970-1990
29.Redakcja Tygodnika „Wiraże”
Poznań1972-2011
30.31. batalion radiotechniczny2748Poznań-Babki31.05.1974-08.2003
31.Ośrodek Opracowywania Wyników Rozpoznania Powietrznego
Poznań ul. Kościuszki 92/981976-1997
32.Stanowisko Dowodzenia Wojsk Lotniczych „Koliber”3088Poznań-Ławica, Fort VII A, ul. Marcelińska01.09.1988-1990
33.4. Korpus Lotniczy
Poznań, ul. Kościuszki 92/981990-1998
34.Stanowisko Dowodzenia 4. Korpusu Lotniczego3088Poznań-Ławica, Fort VII A, ul. Marcelińska1990-30.03.1999
35.17. Eskadra Lotnicza 4. Korpusu Lotniczego1902Poznań-Ławica1990-31.03.1999
36.Zespół Estradowy Wojsk Lotniczych Obrony Powietrznej „Eskadra”
Poznań ul. Kościuszki 421990-1996
37.Orkiestra Reprezentacyjna WLOP1572Poznań-Ławica1990-2004
38.2. Brygada Lotnictwa Taktycznego3091Poznań, ul. Kościuszki 92/9801.11.1998-2009
39.2. Skrzydło Lotnictwa Taktycznego3091Poznań, ul. Kościuszki 92/982009-
40.3. eskadra lotnictwa Taktycznego
Poznań-Krzesiny1998-2008
41.6. eskadra lotnictwa taktycznego
Poznań-Krzesiny31.12.2006-01.04.2008
42.31. Baza Lotnicza
Poznań-Krzesiny2000-01.04.2008
43.31. Baza Lotnictwa Taktycznego
Poznań-Krzesiny01.04.2008-
44.31. Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania3950Poznań-Babki12.05.2003-31.12.2010
45.Mobilna Jednostka Dowodzenia Operacjami Powietrznymi3950Poznań-Babki01.01.2011-
46.Zarząd Główny Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP
Poznań, ul. Kościuszki 92/981989 –
47.Oddział Poznański Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP
Poznań ul. Kościuszki 92/9820.12.1994-
48.Orkiestra Reprezentacyjna Sił Powietrznych1572Poznań-Ławica2004-2012
49.Orkiestra Reprezentacyjna Sił Powietrznych1572Poznań ul. Bukowska 342012-

LITERATURA

1. Czyżyk H., „4. Pomorska Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego”, „Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej”, Poznań 2002, nr 6/2002, s. 67–76.

2. Czyżyk H., „4. Pomorska Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego”, „Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej”, Poznań 2002, nr 7/2002, s. 84 – 92.

3. Czyżyk H., „4. Pomorska Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego”, „Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej”, Poznań 2002, nr 8/2002, s. 85 – 93.

4. Czyżyk H., „4. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego w latach 1944–1990”, rozprawa doktorska (niepublikowana), UAM, Poznań 2001.

5. Czyżyk H., Zarys historii 4. Pomorskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego w latach 1951–1991 zeszczególnym uwzględnieniem szkolenia kadr”, MateriałyMiędzynarodowej Konferencji Popularnonaukowej – Podoficer Przyszłości,CSOPL, Koszalin 2002, s. 335–368.

6. Czyżyk H., „Dzieje 4. Pomorskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego”, ZRW, Poznań – Warszawa 2004.

7. Czyżyk H., „Dzieje 4. Pomorskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego”(wydanie drugie uzupełnione), ZRW, Poznań ‑ Warszawa 2005.

8. Czyżyk H., „Dzieje 4. Pomorskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego”, Bellona, Warszawa 2007.

9. Czyżyk H., „2. pułk lotnictwa myśliwskiego „Kraków” 1944-1994”, ZWSP, Warszawa 2008.

10. Czyżyk H., „Wojska Radiotechniczne w Wojskach Lotniczych”, „Lotnictwo”, Warszawa 2009, nr 9/2009, s. 78–87.

11. Czyżyk H., „ 9. i 4. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego w latach 1952–1990”, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, Warszawa 2009, nr 3 (229), s. 89–132.

12. Czyżyk H., „2. pułk lotniczy „Kraków”, „Lotnictwo”, Warszawa 2010, nr 5/2010, s. 76–85.

13. Czyżyk H., „2. pułk lotniczy „Kraków”, „Lotnictwo”, Warszawa 2010, nr 6/2010, s. 86–98.

14. Czyżyk H., „Wojska Radiotechniczne w Wojskach Lotniczych”, „Przegląd Sił Powietrznych”, Warszawa 2010, nr 10 (040), s. 16–24, a pozostała część na płycie CD.

15. Czyżyk H., „Wojska Radiotechniczne w Wojskach Lotniczych”, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, Warszawa 2010, nr 3 (232), s. 145–170.

16. Czyżyk H., „Historia 11. i 9. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w latach 1950–2000”, „Przegląd Sił Powietrznych”, Warszawa 2011, nr 5 (047), s. 27–40.

17. Czyżyk H., ” 9. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego w latach 1967–2000 (cz. II)”, „Przegląd Sił Powietrznych”, Warszawa 2011, nr 6 (048), s. 42–53.

18. Czyżyk H., „Historia 9. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w latach 1976–2000 (cz. III)”, „Przegląd Sił Powietrznych”, Warszawa 2011, nr 8 (050), dodatek donr 8/2011 na płycie CD.

  1. Czyżyk H. „9. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego 1944-2000”, Zespół Wydawniczy Sił Powietrznych, Warszawa 2012.
  2. Czyżyk H., „Moje wspomnienia z lat służby w Siłach Powietrznych”, „Mój wkład w rozwój Polskiego Lotnictwa”, ZWSP, Warszawa 2009, s. 21 – 42.
  3. Czyżyk H., „Dzieje 4. Pomorskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego” (wydanie czwarte), Bellona, Warszawa 2014.
  4. Czyżyk H., „Zarys historii Oddziału Warszawsko–Mazowieckiego Stowarzyszenia SeniorówLotnictwa Wojskowego Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1994 – 2014”, Warszawa 2014.
  5. Czyżyk H. „Wprowadzenie samolotów Su-22 do 3. Dywizji Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego”,Lotnictwo Aviation International, Warszawa 2015, nr listopad 3/2015, s. 76-83.
  6. Czyżyk H., „Świdwińska Dywizja Lotnicza w obronie granic RP w latach 1951-1998”, Materiały z Konferencji Naukowo-Technicznej, „Technika Lotnicza i Myśl Wojskowa w obronie granic”, zorganizowanej w Świdwinie 29.06.2018 r. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2018, s. 39-60.
  7. Czyżyk H., „Wpływ polityki na rozwój i wyposażenie świdwińskiej Dywizji Lotniczej”. Misja wojskowa. Strategia i bezpieczeństwo państwa. MHPRL, RYTM, Warszawa 2019, s. 346-359.
  8. Czyżyk H., „Wdrożenie do uzbrojenia samolotów Su-22 w 3. Dywizji Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego”. Materiały z Konferencji Naukowo-Technicznej „5 lat Su-22 na polskim niebie i 20 lat w NATO”, zorganizowanej w Świdwinie 28.06.019 r. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2019, s. 39-69.
  9. Czyżyk H., „Wojska Radiotechniczne Wojsk Lotniczych i OPL”, Zespół Wydawniczy DG RSZ, Warszawa 2020.
  10. Czyżyk H., Lipiński M., „Świdwińska Dywizja Lotnicza w obronie energetycznej infrastruktury krytycznej”, Materiały z III Konferencji Naukowo-Technicznej „Siły Powietrzne w obronie energetycznej infrastruktury krytycznej”, zorganizowanej w Świdwinie 30.06.2023 r. Wydawnictwo Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych, Warszawa 2023, s. 53-67.
  11. Czyżyk H., Rurak A., „Wojska Radiotechniczne WP” , Wydawnictwo Lotniczej Akademii Wojskowej, Dęblin 2023.
  12. Gotowała J., Zieliński J., Czyżyk H., „Księga Lotników Polskich 1918-2018”, Bellona, Warszawa 2018.
  13. Gotowała J., Zieliński J., Czyżyk H., „Księga Lotników Polskich 1918-2021”, Bellona, Ożarów Mazowiecki 2021.
  14. Kmiecik T., „Polskie Lotnictwo Wojskowe 1945 – 1962”, Agencja Wydawnicza ULMAK, Warszawa 2001.
  15. Mikrut Cz., Czyżyk H., „Materiały do historii 2. pułk lotniczego „Kraków” w latach 1944-1994”, Przegląd Historyczno-Wojskowy, 2003, nr 4, s. 115-164.

Summary

Achievemers of the Air Force must be firmly emphasisesd as AF has imprinted itself forever in the history of word arms and still has a partikulary significant role to fulfil. Already at the beginning of the XXth century, a few yars after the first flight executed by the Wright brothers, an attempt has been undertaken to use air vehicles for military purposes. In the interwar period the combat power of the Air Force was steadily strengthened as it undeniably gave of its usefulness and successfulness.

Later on, after the Second World War came to an end, the development of our Air Force has been considered to constitute a significant stage of the Polish Armed Forces’ history. Year after year the importance of the new type of armed forces has regularly grown, and the aircraft has become one of the most maneuverable and offensive assests at the contemporary theatre of operations and theatre of war.

Were stationed in Poznań:

  • 11 th Air Fighter Regiment (1950-1954);
  • 3th Faiter Aircraft Corps (1951-1956);
  • 3th Composite Air Corps (1956-1957);
  • Operational Air Force (1957-1968);
  • Air Force (1968-1990);
  • 4 th Air Corps (1990-1998).

Słowa kluczowe w języku polskim: 3. Korpus Lotnictwa Myśliwskiego, 3. Korpus Lotnictwa Mieszanego, Lotnictwo Operacyjne, Wojska Lotnicze, 4. Korpus Lotniczy, Skrzydło Lotnictwa Taktycznego.

Słowa kluczowe w języku angielskim (key words): 3th Faiter Aircraft Corps, 3th Composite Air Corps, Operational Air Force, Air Force, 4 th Air Corps, Air Tactical Wing.

1Stowarzyszenie Seniorów Lotnictwa Wojskowego Rzeczypospolitej Polskiej, Oddział Warszawsko-Mazowiecki Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa Wojskowego RP

2Numer etatu 11. plm 6/101 o stanie etatowym 222 wojskowych i 1 pracownik kontraktowy

3Księga Dyslokacji JW WLOP nr 1, s. 63

4Numer etatu 55. batalionu 6/140 o stanie etatowym 397 wojskowych i 69 kontraktowych

5Numer etatu 12. BLT 6/135 o stanie osobowym 99 wojskowych i 19 kontraktowych

6Rozkaz MON nr 061/Org. z 12 lipca 1951 r.

7Dyrektywa MON nr 0055/Org. z 14 października 1954 r.

8Numer etatu 8. DZSL 6/176

9Etat 62. pułku nr 6/209 przewidywał 756 wojskowych 71 kontraktowych oraz 120 słuchaczy personelu latającego z jednostek

10Numer etatu 3. Korpusu Lotnictwa Myśliwskiego 6/122

11Numer etatu 3. Korpusu Lotnictwa Mieszanego 6/258

12 W 1957 r. 4. plsz zmienił nazwę na 4. plm „Kraków” i został przebazowany z Bydgoszczy na lotnisko Goleniów oraz podporządkowany 11. DLM ze Świdwina

13Numer etatu Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego 6/292

14W 1957 r. powstała 17. Eskadra Lotnicza Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego, etat eskadry nr 6/293 przewidywał 50 żołnierzy i 2 stanowiska pracowników cywilnych

15Etat nr 20/073, 17. Eskadry Lotniczej Wojsk Lotniczych przewidywał 196 stanowisk żołnierzy

16 3. plmb został rozformowany Zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego WP nr 087/Org z dnia 02.12.1991 r. w Bydgoszczy w 1992 roku.

176. elt 1 kwietnia 2008 r. została włączona w skład eksperymentalnej 31. BLT w Krzesinach

187. elt na przełomie 2007 i 2008 r. została przebazowana na lotnisko w Świdwinie, gdzie 1 lipca 2010 r. weszła w skład 21. BLT ze Świdwina

1931. brt sformowano zgodnie z etatem wojenno-pokojowym nr 36/022 o stanie osobowym 717 wojskowych i 363 pracowników cywilnych

20Rozkazem Dowódcy WLOP nr pf 90 z 11 lipca 2001 r. w terminie do 31 grudnia 2001 r. rozformowano CSD (JW 1400) w Warszawie Pyrach, a utworzono COP (JW 4191) i 21. ODN (JW 4195). Dowódcy COP podporządkowano: 21. ODN od 2001 r. oraz 22. ODN, 1., 2. i 4. CKOP w 2002 r., a także 31. i 32. ODN w 2003 r.

21Sprawozdanie zastępcy dowódcy WLiOPLOK ds. politycznych za drugi kwartał 1956 roku, CAW, IV.502.2A.384, s. 30.

22Kmiecik T., Z kart historii lotnictwa polskiego 1947-1989, WIH, Warszawa 1995, s. 28.

23Czyżyk H., 9. pułk lotnictwa myśliwskiego 1944-2000, Zespół Wydawniczy Sił Powietrznych, Warszawa 2012, s. 94.

24Od 17 listopada 1977 r. do 1 lipca 1990 r. w imieniu dowódcy Wojsk Lotniczych obowiązki dowódcy dowódcy Garnizonu Lotniczego Poznań pełnił gen. bryg. pil. Michał Polech – zastępca dowódcy Wojsk Lotniczych ds. liniowych